TU Delft Faculteit Bouwkunde
11 oktober 2011
Nadat in mei 2008 het oude faculteitsgebouw van de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft (TU Delft) werd verwoest door brand, is in het voormalige hoofdgebouw van de Technische Universiteit een nieuw ontwerp gerealiseerd voor de tijdelijke huisvesting van 3000 architectuurstudenten en 900 medewerkers. Het gebouw van 35.000 m2 is gerenoveerd en uitgebreid met een compleet nieuw interieur. Vanwege de start van het collegejaar in september is het hele traject van ontwerp tot en met uitvoering binnen een periode van vijf maanden gerealiseerd.
Door een unieke samenwerking van vijf verschillende architectenbureaus en door elk verschillende disciplines of deelgebieden van het ontwerp toe te kennen is er een diversiteit in het ontwerp ontstaan dat recht doet aan de gewenste levendigheid.
Fokkema & Partners Architecten was verantwoordelijk voor het overall interieur concept, de werkplekconcepten van medewerkers en studenten, de interne bewegwijzering, de congreszalen, de bibliotheek, de centrale maquettehal. Inmiddels heeft de faculteit besloten om permanent in het gebouw te blijven.
Tijdelijkheid en stedelijkheid
De opgave stond in het teken van tijdelijkheid. Een faculteit voor vier jaar waar vooral de studenten zich thuis zouden moeten voelen.
Tijdelijkheid heeft iets unieks, het genereert een andere ‘state of mind’. De beleving en de verwachting van een omgeving waar je je tijdelijk bevind is heel anders dan een permanente. Zoals een reis die je onderneemt om indrukken op te doen. Een stad ondekken met al zijn verschillende plekken. Een stad die zoals alle steden nooit af is. Zo is het thema voor BK City langzaam ontstaan en verder uitgewerkt. Verschillende ruimtes met een verschillend karakter, balies gemaakt van gestapelde boeken of bekleed met fietsbanden. Hergebruik van materialen tot en met de gevelelementen van de Zwarte Madonna geplaatst in de koffiebar, een omgeving die net als de stad zijn ruw- en rauwheid toont. Deze rauwe en onaffe wereld gevuld met hergebruikte materialen is afgewisseld met kwalitatief hoogwaardige meubels en afwerkingen. Ruw en rauw samen met gepolijst en zacht. Zou de opgave er een zijn geweest om een permanente huisvesting te ontwikkelen dan was het resultaat diametraal ander geweest. Zodra iets er voor de eeuwigheid moet zijn verwachten we perfectie: homogeen, uitgebalanceerd en voorspelbaar. Daarom moet tijdelijkheid er ook tijdelijk uitzien.
In de basis is ervoor gekozen om in het van orgine harde en afstandelijke gebouw een zachte en nieuwe laag toe te voegen als drager: tapijt in de kleuren rood, aubergine en fuchia. Daar tegenoverstaat het onafgewerkte plafond met alle installaties in het zicht. Tussen deze twee werelden in beweegt zich de ontwerpvrijheid om alle verschillende ruimtes met hun specifieke eisen te ontwerpen.
Publieksruimten
Verschillende doorbraken zijn gemaakt om helderheid in de structuur te realiseren. Zoals Parijs ooit de avenues kreeg, heeft BK city straten gekregen die niet alleen een ruimtelijke oriëntatie waarborgen maar alle publieke ruimtes verbinden en de entrees van het gebouw verleggen. In deze heldere hoofdstructuur is het mogelijk om alle ruimtes ook qua uitstraling onderling sterk te laten variëren. Aan de ene kant een café in een rauwe omgeving en bijna letterlijk daar tegenover een tweetal door ons bureau ontworpen moderne Delfs Blauwe stijlkamers.
Een andere publieksruimte die door Fokkema & Partners is ontworpen is de bibliotheek. Het programma van de bibliotheek is 890 m² bestaande uit 50.000 titels resulterend in 1200 strekkende meter boekenplanken, 380 strekkende meter tijdschriften, een kaartenkamer, expositie van de stoelencollectie van de faculteit Bouwkunde en 90 studieplekken voor zowel studenten als onderzoekers.
Fokkema & Partners heeft zich als doel gesteld een bibliotheek te ontwerpen die de bezoeker uitdaagt om zich te laten leiden door nieuwsgierigheid, verwondering en het openstaan voor nieuwe ideeën. Vanzelfsprekendheden als overzichtelijkheid, rust en ‘het boek centraal’ zijn in het ontwerp meegenomen.
Voordat de bezoeker de bibliotheek betreedt, loopt men langs een zes meter hoge witte wand die volledig bedrukt is met grote namen uit de bouwkunst: ‘The Wall of Name’. Het is een postmoderne benadering door deze namen te plaatsen zonder context, zodat de bezoeker uitgedaagd en nieuwsgierig gemaakt wordt om de bibliotheek achter deze wand te betreden en na te gaan welke informatie en kennis er verbonden is aan deze naam. In hetzelfde kader is de ontvangstbalie geheel opgebouwd uit boeken: boeken letterlijk als bouwstenen.
Tijdelijk flexkantoor
De ambitie was duidelijk: ondanks het tijdelijke karakter van de huisvesting was ruimtelijke kwaliteit een vereiste. Het verlies aan imago voor de faculteit door de brand, gaf de noodzaak tot het creëren van een nieuwe, aantrekkelijke en inspirerende werkomgeving. Een volledig nieuwe generatie ontwerpers zou hier in de komende vier jaar worden opgeleid. De faculteit was het bovendien aan zichzelf verplicht om het ontwerpproces via een professionele weg aan te pakken.
De opgave was niet eenvoudig: een omvangrijke transformatie in een groot en toch net te klein gebouw, met een wens tot veel ambitie en uitstraling in bovendien een veel te korte realisatietijd.
Het ‘klimaat’ na de brand was inspirerend en het saamhorigheidsgevoel bij de leden van het projectteam was groot. Aangestoken door dit sterke ‘clubgevoel’ ging iedereen aan de slag om het onmogelijke mogelijk te maken.
Het uitgangspunt van het werkplekconcept is de faculteit Bouwkunde als ateliergebouw. In het gebouw zijn 468 werkplekken voor 950 medewerkers en 1520 studieplekken voor 3000 ingeschreven studenten. De basis van het concept is het delen van zowel werkplekken als studieplekken. Door interactie worden studenten, docenten en onderzoekers door elkaar geïnspireerd en gefascineerd. Met dit uitgangspunt heeft Fokkema & Partners diversiteit in de werkplekomgeving aangebracht door verschillende ruimten te creëren met een eigen uitstraling, zoals huiskamers, stille zones, belplekken en een groot aantal ontmoetingsplekken met eigen thema’s. Deze zijn vertaald in bijvoorbeeld de ‘stellingpantry’ gemaakt van stellingrekken, de ‘picknickpantry’ met picknicktafel, de ‘brandlounge’ en de ‘witte lounge’. De afwisseling van verschillende werkplekomgevingen en ontmoetingsruimten onderstreept het bijzonder stedelijke karakter. De concepten zijn flexibel in gebruik, en worden ook naar inzicht van de gebruikers verschillend gebruikt. Een concept met weinig dogma’s behalve een: geen enkele ruimte is iemands eigendom.
Duurzaamheid
Ten tijde van het ontstaan van het gebouw in de eerste helft van de twintigste eeuw was dit gebouw het grootste gebouw van Nederland. Het voormalig faculteitsgebouw Rode Scheikunde en later lange tijd het hoofdgebouw van de Universiteit, is formidabel van afmeting met grote verdiepingshoogtes van ruim zes meter, waar later ook een aantal tussenvloeren in geplaatst zijn.
De aanwezige ruimte geeft optimaal mogelijkheden voor flexibiliteit en meervoudig ruimtegebruik: werk- en studieplekken worden gedeeld en in de brede gangzones zijn plekken gemaakt voor informeel overleg, presentatie mogelijkheden en belplekken.
In het ontwerpproces is zoveel mogelijk van de bestaande structuur gebruik gemaakt, ook zijn de wand afwerkingen waar mogelijk hergebruikt en bij beschadigingen aangevuld, zoals de kenmerkende tegelafwerking op de begane grond. In het ontwerp van de installatie voor de serres is rekening gehouden met de afwezigheid van de studenten en medewerkers in de maanden juli en augustus waardoor met name de koelinstallatie beperkter uitgevoerd kon worden. In de meeste ruimten is er geen systeemplafond toegepast, waardoor ook minder materiaal is toegepast.
Bij de keuze van het meubilair is rekening gehouden met de mogelijkheid om dit mee te verhuizen naar een nieuw gebouw en het voldoet aan alle duurzaamheideisen.
De tijdelijke ingreep die inmiddels uitermate geslaagd blijkt te zijn verlengt de levensduur van dit gebouw vele jaren en tegelijkertijd is voorkomen dat er 40.000 m2 nieuwbouw ontwikkeld is. Nu besloten is om permanent in het gebouw te blijven is het doel gesteld om het gebouw energiezuinig en duurzaam te maken. Onder de naam BK City SLIM wordt een plan van aanpak ontwikkeld waar het begrip duurzaamheid breed wordt gehanteerd, met aspecten als energiehuishouding, water, afval, flora en fauna en gezondheid. Op dit moment worden verschillende opties onderzocht: voor energie winning: zonnecellen op het bestaande leiendak en bodem opslag WKO installatie. Voor reductie van de warmtetranmissie wordt geken naar de mogelijkheid van isolatie van de gevels en vervanging van het glas door Hr ++ glas. Maar ook wordt onderzocht om het gehele gebouw te overdekken met een klimaat kas waarbij de opgewekte warmte in de winter ook gebruikt kan worden voor de energie voorziening van de woningen in de omgeving.
Het gebouw zal moeten uitstralen dat de kennis en kunde van het duurzaam bouwen ook in de praktijk wordt gebracht, als een landmark van duurzaamheid. De ambities zijn hoog: een energieneutraal en CO2 neutraal gebouw, met lage exploitatiekosten.