Brandweer Bergen op Zoom
6 januari 2016
Elke seconde telt
Water en vuur – een groter contrast is bijna niet denkbaar. Bij de brandweer komen deze samen. De nieuwe brandweerkazerne in Bergen op Zoom, van de hand van Schaap en Sturm, verenigt beide elementen in een bijzonder architectonisch ontwerp. Exact op de plek waar vroeger de stadswal grensde aan het water, staat nu het nieuwe gebouw. Het dak symboliseert het water in de vorm van drie forse watergolven. De metalen golven zijn onderling versprongen – het hemelwater wordt in een ondergrondse tank verzameld. De brandweer gebruikt dit water voor testen en voor oefeningen met bluspompen.
Slimme installatietechniek
Niet alleen het hergebruik van water is bij deze brandweerkazerne slim geregeld. Ook de elektrotechnische installatie is slim uitgevoerd, zodat de brandweerlieden zich bij hun werk kunnen concentreren op hun kerntaak – de techniek vervult automatisch de overige taken. Verantwoordelijk voor zowel het gebouw als de installaties is BAM Techniek. Het bedrijf sloot daarvoor met de opdrachtgever, de gemeente Bergen op Zoom, een DBM-overeenkomst (Design, Build & Maintain). BAM Techniek tekende daarmee voor ontwerp en realisatie van het bouwproject en is de komende 20 jaar tevens verantwoordelijk voor het onderhoud van gebouw en technische installaties. "Het biedt meer mogelijkheden bij de uitvoering, maar ook meer verantwoordelijkheden," licht projectmanager Arjan van Meeuwen van BAM Techniek toe.
Storingen uitsluiten
Juist vanwege die grotere verantwoordelijkheid, koos BAM bij de gebouwautomatisering voor de internationale standaard KNX/EIB. De functies die door de brandweer werden geëist, zouden bij een conventionele installatie veel dubbele contacten, hulprelais en losse schakelkasten nodig hebben gemaakt. Dat zou de storingsgevoeligheid hebben vergroot. "Als je zelf 20 jaar lang het onderhoud moet uitvoeren, wil je storingen zo veel mogelijk uitsluiten. Vandaar dat werd gekozen voor gebouwautomatisering op basis van dit internationale busprotocol. In combinatie met de keuze van de kwalitatief hoogwaardige componenten kunnen we de installatie centraal aansturen en brengen we de storingsgevoeligheid aanmerkelijk omlaag. Bovendien is dit goedkoper dan een conventionele installatie."
Alarm gekoppeld aan nevenfuncties
Bij een uitrukalarm zorgt het bussysteem er voor dat er allerlei nevenfuncties worden geactiveerd. Zo gaat automatisch de verlichting aan in de slaapvertrekken en de kleedruimte van de brandweerlieden, gaan de roldeuren van de garage open en treedt het afzuigsysteem voor de uitlaatgassen in werking. Ook gaan de slagbomen van het parkeerterrein bij de kazerne automatisch open zodat aanstormende vrijwilligers meteen het terrein op kunnen. De knipperlichten op het nabijgelegen kruispunt waarschuwen het overige verkeer dat de brandweer vrij baan behoeft. Frituurpannen, kookplaten, boormachines en andere apparaten die nog ingeschakeld zijn, schakelen vanzelf uit. Bij een uitrukalarm worden via het KNX/EIB systeem alle andere regelsystemen buiten werking gesteld.
Voordelen van een integraal systeem
"In het Programma van Eisen waren voorwaarden opgenomen met betrekking tot de functionaliteit van de nieuw te bouwen brandweerkazerne. Eén van de belangrijkste eisen was dat na een alarm binnen 1 minuut moest kunnen worden uitgerukt, want bij brand telt elke seconde. Deze eis heeft geleid tot een indeling met korte loopafstanden, maar ook tot het door BAM gekozen systeem dat er voor zorgt dat binnen 1 minuut de wielen rollen”, vertelt de projectleider van de gemeente Bergen op Zoom. Voordat Bergen op Zoom de nieuwbouw van de kazerne aanbesteedde, hebben gemeente en brandweer diverse brandweerkazernes bezocht om de mogelijkheden en ervaringen in kaart te brengen. Vervolgens werd een wensenlijst opgesteld voor de functionele uitrusting. "Deze wensen konden allemaal met de door BAM gekozen gebouwautomatisering worden vervuld. Dezelfde functionaliteit had ook op conventionele wijze kunnen worden uitgevoerd, maar het integrale systeem biedt de mogelijkheid om in de toekomst nog aanvullende functies op te nemen. We zijn niet uniek in wat er nu is gerealiseerd, maar hebben wel optimaal gebruik gemaakt van de mogelijkheden die de techniek ons biedt. We zijn dan ook zeer tevreden met het resultaat."
Klimaatregeling zelfstandig, maar toch gekoppeld
Bij een alarm stuurt het bussysteem alle vereiste functies om snel te kunnen uitrukken. Onder normale omstandigheden wordt alle binnen- en buitenverlichting aangestuurd op basis van aanwezigheid, de natuurlijke lichthoeveelheid en de tijd. Deels via bewegingsmelders, deels via het weerstation. Daarnaast handelt het systeem alarmmeldingen af uit het mindervalidentoilet en meldt het alle stuursignalen en storingen van de afzonderlijke installaties, waaronder die van de klimaatregeling. Deze installatie bestaat uit een lage-temperatuur vloerverwarming, aangevuld met een koelinstallatie voor extra koeling in de zomer en stadsverwarming voor extra verwarming in de winter. CO2-gestuurde ventilatie zorgt voor frisse lucht. "In dit geval hebben we de klimaatregeling niet volledig in de KNX geïntegreerd, eigenlijk vooral omdat we door tijdsdruk de betreffende besturing niet zelf meer konden uitvoeren. De klimaatregeling werkt nu standalone, maar stuurt wel alle meldingen naar de centrale besturing," legt Remco Hoveling, KNX-specialist en ICT-engineer bij BAM uit.
Deskundige hotline
Hoveling heeft veel ervaring opgedaan met complexe KNX/EIB systemen. Zo was hij medeverantwoordelijk voor kantoorpand De Monarch I in Den Haag, het grootste KNX-project in Nederland. Hij heeft ervoor gezorgd dat met het bussysteem zowel de elektrotechnische als de overige technische installaties worden aangestuurd. "Ook bij de brandweerkazerne hebben we weer grotendeels voor Gira componenten gekozen. De ervaringen met deze aanbieder zijn gewoon erg goed. Met name over de hotline, die je bij dergelijke complexe projecten nog wel eens nodig hebt, ben ik zeer goed te spreken", zegt de engineer. Zo zijn in de brandweerkazerne voedingen, koppelaars, schakelactoren, drukknoppen en binaire in- en uitgangen van Gira in diverse uitvoeringen te vinden. De krachtige besturingscentrale erachter is de Gira HomeServer, voor de bediening wordt o.a. gebruik gemaakt van een touchscreen, de Gira Control 9 Client. Ook de gloednieuwe Gira bewegingsmelders heeft BAM Techniek toegepast. Het resultaat is een zeer efficiënte installatie, die energiebesparende regelingen voor verlichting en verwarming onderling koppelt. In combinatie met hoogwaardige isolatie zorgt dit ervoor dat het gebouw een EPC heeft die 27% onder de wettelijke Nederlandse norm ligt voor nieuwbouw. Ook hiermee vervult de brandweerkazerne een voorbeeldfunctie. Al met al is een solide, duurzaam gebouw gerealiseerd, waarin de technische installaties zowel bijdragen aan sneller uitrukken bij brand als aan veiligheid en efficiëntie.