Mecanoo en ZMC testen ontwerp schaal 1:1

4 november 2013, 11:11

Met een mock-up testen Mecanoo en het Zaans Medisch Centrum (ZMC) de structuurontwerpen voor het nieuwe ziekenhuis in Zaandam. Stuk voor stuk worden alle vijftien afdelingen uit karton schaal 1:1 in een loods opgebouwd. Ziekenhuismedewerkers, architecten, patiënten en aannemers kijken vervolgens samen of het plan wel ‘lean’ genoeg is. Waar nodig, doen ze ter plekke aanpassingen. Architect Ellen van der Wal geeft Architectenweb een rondleiding door de mock-up.
Tekst Naomi Cheung San

Een indrukwekkend landschap van kartonnen wanden, met tape bijeengehouden, bevindt zich in een loods vlakbij het verouderde ZMC in Zaandam. Vanaf een steiger wordt de omvang van het unieke project zichtbaar. “Ieder weekend bouwen we hier een nieuwe afdeling op”, vertelt architect Ellen van der Wal van Mecanoo. Vervolgens testen medewerkers van het ZMC, architecten, patiënten en bouwpartners de efficiëntie van het plan.

In opdracht van ZMC en Vitaal Zorgvast, die speciaal voor de nieuwbouw een alliantie aangingen, ontwerpt Mecanoo zijn eerste ziekenhuis. De mock-up draagt bij aan het volledig afstemmen van het gebouw op de zorgprocessen. “Ook vermijden we toekomstige faalkosten”, zegt van der Wal. “In totaal testen we vijftien afdelingen, we zijn nu ongeveer halverwege. Vandaag hebben we een pre-operatieve screening van de prikpoli’s. Kritische afdelingen als de intensive care en de dialyse hebben we al gehad.”

Waardestromen tegen verspilling
De veranderingen die de medewerkers van het ZMC aanbrengen in de mock-up zijn niet willekeurig, maar gebaseerd op de lean-filosofie: een filosofie geïnspireerd op de werkprocessen van Toyota, nu ingezet voor het efficiënter en daardoor patiëntgerichter maken van de zorgprocessen. “Wij werken al drie jaar met de lean-filosofie. In de mock-up testen lean-opgeleidde afdelingsmedewerkers hoe het zorgproces beter kan”, zegt Hannelore Schouten, manager innovatie en kwaliteit bij het ZMC.

Het testen van de mock-up is gericht op het terugdringen van verspilling in het zorgproces. “Die verspilling gaat onder meer over ruimte en tijd, kosten en lange looplijnen”, zegt Van der Wal. “Om verspilling tegen te gaan, denken we volgens de lean-filosofie constant vanuit de toegevoegde waarde voor de patiënt. Hiervoor definiëren we verschillende waardestromen, zoals de polikliniek, de kliniek en het acute centrum.”

“De waardestromen spelen in op de verschillen tussen patiënten. Waar de toegevoegde waarde voor een acute patiënt snelheid is, daar heeft iemand die naar de kinderafdeling moet juist behoefte aan rust. Door stromen te scheiden, worden fouten voorkomen en is er meer overzicht.“ Vanuit die gedachte maken Mecanoo en ZMC bijvoorbeeld de ongebruikelijke keuze om de afdeling radiologie over twee lagen te plaatsen.

Lean ontwerp
In het ontwerp liggen de publieke functies, zoals de poliklinieken, op de begane grond en eerste verdieping. Deze grenzen aan ‘de straat’: de hoofdas die herkenbaar is vormgegeven als een lichte, foyerachtige ruimte. De verpleegafdeling en de kliniek, met daktuin en balkons, komen op de bovenverdiepingen. In de facilitaire tussenlaag bevinden zich de entree voor het personeel, laboratoria, het kenniscentrum, kantoren en de apotheek.

Het nieuwe ZMC komt op het terrein van het oude ziekenhuis en zal aansluiten op een grote zorgboulevard en parkeergarage. Omdat het bestaande ziekenhuis volledig operationeel moet blijven, zal de nieuwbouw verrijzen op de plek van de oude parkeerplaats. De oplevering van het ziekenhuis plus zorgboulevard staat gepland in 2016.

Unieke samenwerking
Het werken met de mock-up zorgt volgens Van der Wal voor betrokkenheid vanuit de organisatie. “In het nieuwe plan hebben artsen geen eigen kamers meer en zullen balies op den duur vervangen worden door digitale hulpmiddelen in combinatie met gastvrouwen. Bij dit soort veranderingen is het belangrijk dat het medisch personeel achter je staat.”

Het ZMC is erg tevreden over de samenwerking met Mecanoo. “Omdat wij als eerste Nederlandse ziekenhuis zo intensief vanuit de lean-filosofie werken, is het belangrijk dat de architect actief meedenkt”, aldus Schouten. “Op een tekening blijven de plannen erg abstract, maar door de mock-up gaat het leven. We kunnen nu bijvoorbeeld uittesten of er genoeg ruimte is als een patiënt plotseling kritiek wordt, in de praktijk werkt dat anders dan op papier.“

Van der Wal denkt erover om ook bij andere projecten met een mock-up te gaan werken. “Gebouwen hebben een lange levensloop, het is dus niet meer dan logisch om ze eerst uit te testen.” Bovendien bevalt de samenwerking met het ZMC erg goed. “Je zet je samen in voor een heel kwetsbare groep mensen en weet dus echt waar je het voor doet”, zegt Van der Wal. “Nooit geweten dat een ziekenhuis ontwerpen zo leuk is.”

Trefwoorden

zmc ziekenhuis mecanoo mock-up naomi cheung san ellen van der wal lean hannelore schouten schaal 1:1 zaans medisch centrum

1	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
2	Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend vrijdag, 19 april
3	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april
4	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
5	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Terugblik op 10 interviews over patiëntenzorg

15 november 2013

Mecanoo ontwerpt cultuurgebouw Oldham

25 november 2013

Sleutel Zaans Medisch Centrum overgedragen

22 september 2016

Nederlands team wint prijsvraag Tuin van de 21e eeuw

20 november 2013

Nieuw schoolgebouw in historisch hart Leiden

7 november 2013

Adviescentrum Rabobank Sittard geopend

27 juni 2014

Bouw nieuw ZMC van start gegaan

8 januari 2014

CEANconsulting: ‘Zorginnovatie is een verplichting’

8 november 2013

Mecanoo vernieuwt revalidatiecentrum Rijndam

24 april 2014

OPERA: ‘Iedere afdeling zijn eigen illustrator’

12 november 2013

Eerste lean-ziekenhuis van Nederland geopend

23 juni 2017

Kopvol: ‘Ontwerp vanuit prototype kamers’

19 september 2013

Opdrachtgever St. Antonius: “Niet opnieuw wiel uitvinden”

27 september 2013

Oogziekenhuis: "Hier kent iedereen de interieurarchitect"

28 oktober 2013

a/d amstel: “Omgang met ziekenhuisorganisaties bepalend”

4 oktober 2013

Hoofd master interieur: “Zorg kans voor interieurarchitect”

11 oktober 2013

Historie Dordt zorgt voor oriëntatie en afleiding in ziekenhuis

18 oktober 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Houten Makers’ KUbe van BIG is “onderwijs gestold in een gebouwde vorm”

Gisteren, 17:47

BIG presenteert samen met uitvoerend architect BNIM en de University of Kansas School of Architecture & Design het ontwerp voor een nieuw onderwijsgebouw met een massief houten diagrid.

Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station

Gisteren, 14:50

De gemeente Den Haag wil in de komende jaren 2.250 tot 2.500 woningen, betere verbindingen en meer groen realiseren in het gebied rond het centraal station. Ook komt er voor 130.000 m² kantoorruimte en ruim 21.000 m² aan maatschappelijke functies.

DGBC publiceert whitepaper circulair ontwerpen op CO2-uitstoot

Gisteren, 13:49

Aan het begin van een bouwtraject kunnen ontwerpkeuzes bijdragen voor minder CO2-uitstoot. Om architecten te helpen bij deze keuzes maakte DGBC een whitepaper over ontwerpen op CO2-uitstoot en circulair ontwerpen

NOAHH presenteert opgeleverde Villa Vaartjes in Almere Oosterwold

Gisteren, 13:19

De levensloopbestendige woning bestaat drie delen rond een centrale patio, die elk zijn uitwerkt als een paviljoen, gericht op een eigen activiteit als wonen en slapen. Het huis is opgebouwd uit geprefabriceerde gelamineerde houten constructies.

ASML wil grote vestiging op Brainport Industries Campus

Gisteren, 11:34

Chipmachinefabrikant ASML wil in de regio Eindhoven uitbreiden met het oog op de toekomst.

Organisaties werken aan praktijktoets aangescherpte MPG-eisen

22 april, 2:27

Veertien organisaties uit onder meer de ontwerp- en bouwsector gaan onderzoeken hoe de aangescherpte MPG-eisen voor 2025 kunnen worden geïmplementeerd in de praktijk.

IMF-bestuurder dringt aan op verdere afbouw hypotheekrenteaftrek

22 april, 1:36

Nederland kan fiscale en financiële stimulering van de woningmarkt niet gebruiken nu er een nijpend huizentekort is, stelt Paul Hilbers.

DNB: verduurzaming woningen blijft achter, maar geld geen probleem

22 april, 10:01

Verreweg de meeste Nederlanders hebben genoeg spaargeld of leenmogelijkheden om hun koophuis te verduurzamen, maar doen dit toch nog niet in groten getale.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

19 april, 1:49

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

19 april, 12:12

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Ga naar het nieuws-archief