Biq: gevelontwerp is een spel binnen conventies

10 december 2013, 10:54

Als Biq het voorlopig ontwerp afsluit, heeft het architectenbureau alle materialen en beeldbepalende details al uitgezocht. “Stelposten voor metselwerk zul je bij ons niet tegenkomen”, zegt architect Hans van der Heijden.

Tekst Kirsten Hannema

Op het eerste gezicht lijkt het een siersteen, bovenin de gevels van de door Biq vernieuwde woonwijk Drents Dorp in het Eindhovense Strijp. Maar wie het terra-kleurige betonelement nader bestudeert, ontdekt dat het allereerst een praktische rol vervult; het is de verplichte noodoverstort voor het platte dak.

Verleden niet kopiëren
“We hebben dit voor het eerst in een woningbouwproject in Den Haag gedaan”, vertelt architect Hans van der Heijden. “In eerdere projecten kregen we onze tekeningen van de constructeur terug met allemaal blikken waterspuwers, vol in het zicht. Toen dachten we: laten we het voortaan omdraaien. Laten we die noodvoorziening een eigen vorm geven, die meedoet in het maken van architectuur. Laten we het inzetten om het gevelbeeld te verrijken, als ornament. Hiervan weet je in elk geval zeker dat het niet wegbezuinigd wordt.”

Het is een typisch Biq-detail. Gebaseerd op een beeld dat we kennen van vroeger, maar uitgevoerd met de materialen en technieken van vandaag. “Gevels ontwerpen gaat over het spelen van een spel binnen conventies. Ik vind het wezenlijk dat de gevel verbeeldt wat het gebouw is, dat een huis er uit ziet als een huis. Ook moet er mijns inziens een balans zijn tussen de afzondering van het individu en de interactie tussen gebouw en openbare ruimte. Dus geen glazen gevels – wat dat betreft nemen wij afstand van het modernisme. We zitten ontegenzeglijk in de traditionele hoek. Maar wij verzetten ons tegen de krampachtige pogingen om gevels uit het verleden te kopiëren. Decoratief mestelwerk zoals in de oorspronkelijke huisjes in Drents Dorp, dat krijg je nu nooit meer op die manier gedaan. Beter is het om te zoeken naar een analogie.”

Zekerheden
Die zoektocht begint met een studie naar de architectuur van de plek – Biq werkt vooral aan woningbouwprojecten binnen stadsvernieuwing. Bij het maken van een plan in Den Haag Transvaal ontdekte Van der Heijden dat in deze wijk, gebouwd na 1901, de eerste sociale woningbouw van de stad stond. Nieuw was destijds de portiek, die een grotere maat in de gevel introduceerde, wat in een veel mondainer stadsbeeld resulteerde dan in bijvoorbeeld de Schilderswijk. De nieuwe gevels, die om de vier woningen verspringen, weerspiegelen die maat. Het metselwerk, de kozijnafmetingen en de schuine straathoeken zijn eveneens afgeleid van de bestaande bebouwing.

Hoe je die details precies bepaalt? Van der Heijden: “Wij werken parallel, maken voortdurend schetsjes en testen ondertussen in de computer het effect van repetitie op het straatbeeld. Het voorlopig ontwerp sluiten we af met 1:20 tekeningen; alle materialen en beeldbepalende details zijn dan uitgezocht. Stelposten voor metselwerk zul je bij ons niet tegenkomen. We weten dan al precies welke baksteen uit welke fabriek door de metselaar – met behulp van een modern voegapparaatje – verwerkt gaat worden. Zo houden we grip op het werk van de aannemer en op het budget. Voor een groot deel gaat ontwerpen over het inbouwen van zekerheden.”

Wisselend gevelbeeld
Bij Hessenberg, een project in de binnenstad van Nijmegen, zat het probleem in de ondergelegen parkeergarage. “We moesten voortbouwen op het kolommengrid van de garage – met 5,40 meter een vrij bonkige maat voor de historische omgeving. We zijn toen meteen 1:20 gaan kijken naar de gevels. We hebben repeterende façades ontworpen met staande ramen, in drie breedtematen die wisselen, afhankelijk van het uitzicht en de oriëntatie op de zon. Reliëf was ook belangrijk, omdat de gevels vooral overhoeks worden bekeken. Als je schuin langs de pilasters en betonbanden kijkt, is het beeld heel anders dan frontaal. Wat dit ontwerp voor mij succesvol maakt, is dat als je die gevels bekijkt, je niet weet uit welke tijd ze stammen.”

Trefwoorden

transvaal biq stadsontwerp den haag nijmegen hessenberg biq architecten gevel eindhoven gevelelement strijp

1	Transformatie cementfabriek tot wijk door MVRDV in Shanghai voltooid vrijdag, 8 augustus
2	Architectenweb Sportzomer: Mark Hereijgers hervond zichzelf na jarenlang obsessief sporten maandag, 11 augustus
3	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
4	Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving woensdag, 13 augustus
5	Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck dinsdag, 12 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Groen licht voor 99 woningen Churchillpark Leiden

21 april 2016

TU Delft krijgt een 'coffee and bikes'

5 oktober 2016

Spiegelgevel biedt ruim uitzicht met privacy

10 december 2013

Nieuw bureau voor Hans van der Heijden

30 juni 2014

OMA en Neutelings Riedijk sprekers congres Architectenweb

16 januari 2014

Sjoerd Soeters: gevel moet herkenning oproepen

6 december 2013

Awg en biq winnen Architectuurprijs Nijmegen

27 juni 2011

Voorstellen open oproep SfA geselecteerd

16 maart 2012

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord

Gisteren, 09:18

Eind juli is in Den Helder de door West 8 ontworpen Nieuwe Brug geopend. De brug voor fietsers en voetgangers vormt een belangrijke schakel in de verbinding tussen de stad en de voormalige scheepswerf Willemsoord.

Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving

13 augustus, 9:16

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tiende aflevering spreken we met Indira van ’t Klooster, die naast haar werk als directeur van Arcam roeit.

Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck

12 augustus, 9:22

Tot het materiaal dat is toegevoegd aan de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw behoren 23 maquettes van werken als het Burgerweeshuis in Amsterdam, de Pastoor van Arskerk in Den Haag en het Sonsbeekpaviljoen in Arnhem.

Architectenweb Sportzomer: Mark Hereijgers hervond zichzelf na jarenlang obsessief sporten

11 augustus, 9:08

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de negende aflevering spreken we met Mark Hereijgers, die een openhartig verhaal vertelt over obsessief sporten.