Expositie over München 1972 in Nieuwe Instituut

29 april 2016, 13:33

Voor de Olympische Spelen van 1972 in München was een totaalontwerp gemaakt dat openheid en inclusiviteit moest uitstralen. Halverwege het evenement kantelde dit beeld doordat de Palestijnse Black September-beweging het Olympisch dorp wist binnen te dringen en de Israëlische ploeg gijzelde. Vanaf 12 juni organiseert Het Nieuwe Instituut er een tentoonstelling over.

In de expositie 'Munich 1972. The design of a democratic body' wordt het controversiële verhaal verteld door de ontwerpstrategie van Duitse organisatoren tegenover de tactieken van de Palestijnse gijzelnemers te plaatsen. Daarnaast werpt de tentoonstelling in Het Nieuwe Instituut licht op de rol van de media bij het verspreiden zowel het Duitse als het Palestijnse verhaal.

Met de Spelen van 1972 wilde West-Duitslad een punt zetten achter zijn besmette geschiedenis, en de herinnering aan Hitlers ‘Nazi-Spelen’ van 1936 in Berlijn uitwissen. Associaties met autoriteit en monumentaliteit wilden de organisatoren daarom tegen iedere prijs vermijden. Er ontstond een uitzonderlijke situatie waarin planners en ontwerpers – met brede steun uit politiek en maatschappij – een model konden ontwikkelen voor een democratische samenleving zonder grenzen en geweld.

Vrijheid en participatie van het individu waren de centrale pijlers van een allesomvattend ontwerp. Otl Aicher, het hoofd van het ontwerpteam, zag de Olympische Spelen als een groot openlucht schouwspel, 'een opera zonder theater en orkest', waarin 'het leven zichzelf speelde', waar bezoekers en atleten vrij met elkaar konden omgaan ongeacht hun nationaliteit, afkomst of levensbeschouwing.

De geboorte van de moderne terreur
Op de elfde dag van de Spelen bleek hoe kwetsbaar het ideaal was. Zwaar bewapende Palestijnen gijzelden de Israëlische ploeg. Hoewel de gijzelingsactie tot in detail een van de vooraf geschetste terreurscenario’s volgde, waren er nauwelijks veiligheidsmaatregelen getroffen. Ze zouden te veel conflicteren met het beeld dat de organisatoren wilden uitdragen.

De gijzelnemers kaapten het podium en namen via de media de regie over het wereldevenement in handen. Honderden camera’s registreerden hoe Luttiff Afif, of Issa, de leider van de operatie, een afschuwwekkend spektakel orkestreerde om daarmee de Palestijnse zaak onder de aandacht van de hele wereld te brengen.

Uiteindelijk kwamen elf Israëliërs, een Duitse politieman en vijf van de acht gijzelnemers om. De gebeurtenis luidde een nieuw tijdperk in. München 1972 markeerde de geboorte van de moderne terreur waarbij terroristen voluit de kracht van het beeld benutten door de camera als strijdwapen in te zetten. Het leidde een onomkeerbaar proces in waarin het borgen van veiligheid bij elke volgende editie van het evenement een steeds grotere rol ging spelen, met de Spelen in Rio de Janeiro als voorlopig hoogtepunt.

Strategie versus tactiek
De tentoonstelling belicht het esthetisch ideaal van de ontwerpers van München en hun vurig verlangen om een beeld van een democratische en open maatschappij te scheppen. Dat wordt zichtbaar in het werk van bijvoorbeeld de architecten Günther Behnisch en Frei Otto, landschapsarchitect Günther Grzimek, kunstenaar Hans Hollein en ontwerper Otl Aicher.

Door het ontwerp van die Heitere Spiele, zoals de Spelen van 1972 vaak werden genoemd, te deconstrueren worden de relaties blootgelegd tussen ontwerp, politiek en andere krachten en machten die op zo’n wereldevenement inspelen.

Op vergelijkbare wijze ontrafelt de tentoonstelling de actie van de Black September-beweging, en hoe zij parasiteerden op het Duitse totaalontwerp. Welke motieven lagen aan hun actie ten grondslag, en welke middelen zetten zij hiervoor in? Hoe veranderde dit uiteindelijk de perceptie van deze Olympische Spelen?

Willi Daume, president van het Duitse Olympisch Comité zei het al in de aanloop naar de Spelen tegen ontwerper Aicher: De sportuitslagen zou men snel vergeten, het is de ervaring die telt.

Munich 1972 is samengesteld door Marten Kuijpers. David Bennewith verzorgt het grafisch ontwerp, Bart Guldemond het ruimtelijk ontwerp. De tentoonstelling loopt door tot en met 8 januari 2017.

Trefwoorden

münchen olympische spelen het nieuwe instituut

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april
5	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Regering start onderzoek mogelijke terugkeer Nederlands architectuurinstituut

3 juli 2023

Pritzker Prize 2015 voor overleden Frei Otto

11 maart 2015

Architect Günter Behnisch (88) overleden

13 juli 2010

Rotterdam organiseert eigen architectuurmaand

19 mei 2016

Nieuwe Instituut richt agentschap op voor architectuur en design

8 juli 2016

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

Gisteren, 15:55

Naar verwachting wordt op het Leiden Bio Science Park eind deze maand gestart met de bouw van Nexus Labs & Offices. Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

Gisteren, 14:41

Het Perth Museum, dat is gericht op de lokale en Schotse historie in brede zin, biedt onder meer onderdak aan de Stone of Scone. De belangrijkste steen uit de geschiedenis van Schotland is ondergebracht in een beeldbepalend eiken meubel.

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

Gisteren, 11:35

De door Orange Architects ontworpen toren markeert de entree van de nieuwbouwwijk Nieuw Delft vanaf de westzijde. De toren biedt plek aan 85 woningen en een 200 vierkante meter omvattende horecaruimte.

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Gisteren, 09:25

In opdracht van zorginstelling Ipse de Bruggen heeft MoederscheimMoonen Architects een nieuw bewegingscentrum ontworpen voor landgoed Hooge Burch in Zwammerdam. Bio-based materiaalgebruik en energieneutraliteit zijn uitgangspunten bij het ontwerp.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

Gisteren, 13:49

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

Gisteren, 12:12

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Gisteren, 10:03

De provincie Gelderland denkt dat er komende vijf jaar 12.000 huur- en koopwoningen bijgebouwd kunnen worden door optoppen.

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

18 april, 4:31

Zo komt er van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 3 miljoen euro beschikbaar voor het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het versnellen van de woningbouw.