Koreman: ‘Polders op lange termijn onhoudbaar’

31 augustus 2016, 10:47

Duinen, geulen, dijken, sluizen… het Rotterdamse multidisciplinaire bureau ZUS werkt op allerlei plekken aan de wateropgaven in Nederland en daarbuiten. Op woensdag 14 september geeft Kristian Koreman van ZUS een lezing hierover op Architect@Work. “In de hybride van stedenbouw en blauwe infrastructuur voelen we ons thuis.”

“In de kern willen wij lange termijn publieke structuren realiseren in een wereld van terugtredende overheden en groeiende marktwerking”, vertelt Kristian Koreman, die samen met Elma van Boxel het Rotterdamse multidisciplinaire bureau ZUS runt. De transformatie van het Schieblock en het gebied daaromheen dat het bureau eigenhandig voor elkaar wist te boksen noemen de partners van het bureau hun ‘laboratorium’. Iedere opgave waar het aan werkt probeert ZUS op eenzelfde integrale manier te benaderen.

Voor het toevoegen van enkel ‘design’ aan een plan dat feitelijk al staat hoef je het bureau niet te vragen. “Onze kracht zit in complexe en integrale projecten”, vertelt Van Boxel. Het portfolio van het bureau op dit vlak groeit gestaag. “Inmiddels werken we hier met een team van 22 architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten.”

Almere Duin
Een project dat de benadering van ZUS goed illustreert is Almere Duin. Wethouder Adri Duivesteijn heeft de ambitie geformuleerd om van Almere ‘de Strandstad van de Randstad’ te maken. Om deze ambitie waar te kunnen maken zocht de gemeente een partij die zich voor de lange termijn hieraan wilde committeren. Na een selectie werd dit belegger Amvest, samen met onder meer ZUS en BVR, dat voorstelde over en achter de dijk bij Almere Poort een drietal 9 meter hoge duinen aan te leggen, zodat de polder op een vanzelfsprekende manier met het water erbuiten verbonden zou worden.

Na de selectie in 2009 is het plan, in de kredietcrisis, de afgelopen jaren doorontwikkeld. Inmiddels krijgt de eerste duin vorm en hebben de eerste bewoners hun huis erop betrokken. “Aan het plan zitten een heleboel kanten”, vertelt Van Boxel. “Het woongebied heeft de dichtheid van een Vinex-wijk, maar doordat we de privétuinen afgeschaft hebben kun je er echt het landschap ervaren. Het kwel dat onderaan de eerste duin in kleine stroompjes bovenkomt is heel zuiver water: het duinzand heeft het water gezuiverd.” De zeedijken rond Almere moeten ook opgehoogd worden en Van Boxel is er trots op dat de eerste duin net voor de zomer erkend is als dijkverhoging. “In de hybride van stedenbouw en civiele techniek voelen we ons thuis”, vult Koreman aan. “En let wel: deze duinen worden grotendeels met privaat geld gefinancierd.”

Van A2 naar zeesluis IJmuiden
Een van de eerste infra-stedenbouwkundige projecten waar ZUS bij betrokken werd, was de ondertunneling van de A2 bij Maastricht. Na het winnen van de Maaskantprijs in 2007 werd het bureau door jurylid Mariet Schoemakers van AM hierop aangehaakt. Na een periode waarin teveel bureaus zich over deze complexe opgave hadden gebogen, werd ZUS gevraagd de supervisie op zich te nemen. “De kennis en expertise die we daar opgebouwd hebben, heeft bij de grote bouwers indruk gemaakt”, zegt Van Boxel terugkijkend.

Hierop volgde de opdracht om de verlegging van de A9 bij Badhoevedorp te begeleiden op het vlak van het landschap en de kunstwerken. De restanten van een brugconstructie die hier moesten blijven staan, zijn naar ontwerp van ZUS getransformeerd tot landschappelijke balkons waar een groot ‘Hollywood-sign’ op komt te staan waarop aangegeven wordt hoeveel meter hier onder het zeeniveau gereden wordt.

Met al deze ervaring werd ZUS betrokken bij de bouw van ‘de grootste zeesluis ter wereld’ in IJmuiden. Hier verzorgt het bureau niet alleen het landschapsontwerp, maar ook de architectuur van de verschillende sluisgebouwen. “Een project van een half miljard euro, waar in totaal zo’n tweehonderd mensen aan werken”, vertelt Koreman, die zijn waardering uitspreekt over de samenwerking met de ingenieurs en die de complexiteit van dergelijke processen een uitdaging vindt.

Hoogwatergeul IJssel
Voor een idee van hoe de zeesluis er straks uit komt te zien kan gekeken worden naar de door ZUS ontworpen bruggen voor de hoogwatergeul Veessen-Wapenveld. “Deze plek vormt een soort flessenhals in de IJssel”, vertelt Van Boxel. “Eens in de honderd jaar moet dit gebied onder water gezet kunnen worden. Maar zoals dat gaat met voorspellingen: mogelijk gebeurt dat toch vaker.” Voortbouwend op het landschapsontwerp van Lodewijk Baljon voor de geul heeft ZUS hier in totaal twee bruggen van 800 meter, twee kleine bruggen en een gemaal ontworpen.

In de tenderfase lag er een technisch ontwerp voor de langste bruggen dat nog niet voldeed aan de strenge eisen van het waterschap. ZUS heeft met de constructeurs hiervoor een nieuw ontwerp gemaakt, waarbij de kleppen niet meer omlaag vallen, maar worden opgetrokken. In de uitwerking heeft het bureau gestreefd naar een “robuuste en tijdloze” uitstraling. Koreman: “Het moet verschillende generaties meegaan.”

Eind dit jaar wordt de hoogwatergeul in gebruik genomen. “Als je er nu gaat kijken is het toch een vrij absurd ding dat daar in het weidegebied gebouwd wordt”, vertelt Koreman. “Met zo’n honderd shovels, hijskranen en vrachtwagens wordt zo’n tien kilometer aan dijk aangelegd en twee keringbruggen van 800 meter gebouwd.”

Nieuwe duinen
Over het winnende ontwerp dat ZUS in samenwerking met MIT en De Urbanisten in het kader van Rebuild by Design maakte voor New Jersey, gelegen naast New York, wil Koreman in zijn lezing meer vertellen. Wat hij hier al wel over kwijt wil is dat hij hier de afgelopen twee jaar met zijn bureau keihard aan getrokken heeft en dat nu net bekend is geworden dat ZUS daadwerkelijk mag gaan doorontwerpen aan een pilotproject van 150 miljoen dollar. “Het concept staat nog overeind”, vertelt Koreman. “In deze pilot kan de eerste tien kilometer aan dijk aangelegd worden, samen met de eerste waterparken.”

Ter afsluiting vertelt Van Boxel dat het bureau ook nog betrokken is bij een advies over het landschap van Nederland in 2070 dat binnenkort door de Raad van de Leefomgeving gepresenteerd zal worden. “Onder de noemer Delta 3000 hebben we alle grote trends bekeken, zoals de doorgaande bodemdaling, de verzilting van de grond, de steeds hevige regenval en grote droogtes, massamigratie en de stijging van de zeespiegel”, vult Koreman aan, die over de inhoud van het advies al wel een tipje van de sluier wil oplichten.

“Voortbouwend op onze ervaringen met Almere Duin stellen wij voor om nieuwe voorzieningen in West-Nederland voortaan aan te leggen op nieuwe duinen”, vertelt Koreman. “Veel van onze polders zijn in onze optiek op de lange termijn niet houdbaar. Bovendien wordt zoetwater het goud van de toekomst en vormen deze duinen grote zoetwaterbuilen.” Alle opties afwegend vormt de ontwikkeling van een duinmetropool “de meest maakbare en betaalbare optie.”

Architect@Work vindt plaats op woensdag 14 september en donderdag 15 september in Rotterdam Ahoy. Als mediapartner heeft Architectenweb rond het thema architectuur en water een gevarieerd lezingenprogramma samengesteld. Binnen dit programma geeft landschapsarchitect Kristian Koreman op woensdag 14 september om 17:30u een lezing met de lengte van een uur.

De lezingen tijdens Architect@Work zijn gratis bij te wonen. Registreer je wel van tevoren even. Ga naar www.architectatwork.nl, klik op de knop Gratis Bezoekersregistratie en registreer je met de code 455

Trefwoorden

elma van boxel zus architect@work kristian koreman water duinen waterveiligheid

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april
5	Kunstmanifestaties tonen ongeziene kant van Brugge en de Belgische kust dinsdag, 16 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Lezingen rond ‘Architectuur en Licht’ op Architect@Work

27 augustus 2018

ZUS – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2019

7 oktober 2019

Architect@Work staat in teken van ‘Healthy Materials’

11 juli 2022

Architect@Work strijkt eind september neer op Hembrugterrein

14 juli 2023

Architect@Work strijkt eind september neer op Hembrugterrein

5 september 2023

ARCHITECT@WORK

Singapore krijgt 'Nederlandse' polder

12 december 2016

Miljoenennota: geld voor innovatieve bedrijven

20 september 2016

NEPROM-prijs voor ZuiderDUIN Almere

19 mei 2017

Olthuis: ‘Bouw amfibische wijken in overstromingsgebieden’

5 september 2016

Veel producten gelanceerd op sfeervol Architect@Work

20 september 2016

Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld wint een Betonprijs

21 november 2017

Startsein voor bouw zeesluis IJmuiden

7 september 2016

ZUS: Stationsplein Eindhoven wordt living lab

20 juni 2017

Rotterdam is volledig eigenaar Schiekadeblok

7 september 2015

Winnaars Rebuild by Design bekend

3 juni 2014

Lezingenprogramma rond wateropgaven op Architect@Work

29 augustus 2016

Ontwerpen Rebuild by Design gepresenteerd

4 april 2014

ZUS ontwerpt grootste zeesluis ter wereld

12 februari 2016

Luchtsingel beleeft officiële opening

18 juni 2015

ZUS ontwerpt bruggen hoogwatergeul IJssel

4 februari 2014

Contract Schieblock minstens vijf jaar verlengd

19 maart 2014

Bodemdaling in veengebieden kost miljarden

24 november 2016

Architect@Work staat in teken van ‘Architectuur en Licht’

22 augustus 2018

Innovatieve benaderingen en producten centraal op drukbezocht Architect@Work

17 september 2018

Awards

ZUS

2 september 2019

Licht op groen voor Architect@Work Rotterdam

6 juli 2020

Tentoonstelling The High Ground van IABR in Dordrecht

28 juni 2021

Een machine in het landschap

4 februari 2022

Architect@Work was als vanouds

23 september 2022

Architect@Work komt in 2023 naar metropoolregio Amsterdam

15 november 2022

Toon alles

Gerelateerde video's

ZUS

Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2019

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

43 minuten geleden

Naar verwachting wordt op het Leiden Bio Science Park eind deze maand gestart met de bouw van Nexus Labs & Offices. Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

1 uur geleden

Het Perth Museum, dat is gericht op de lokale en Schotse historie in brede zin, biedt onder meer onderdak aan de Stone of Scone. De belangrijkste steen uit de geschiedenis van Schotland is ondergebracht in een beeldbepalend eiken meubel.

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

Vandaag, 11:35

De door Orange Architects ontworpen toren markeert de entree van de nieuwbouwwijk Nieuw Delft vanaf de westzijde. De toren biedt plek aan 85 woningen en een 200 vierkante meter omvattende horecaruimte.

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Vandaag, 09:25

In opdracht van zorginstelling Ipse de Bruggen heeft MoederscheimMoonen Architects een nieuw bewegingscentrum ontworpen voor landgoed Hooge Burch in Zwammerdam. Bio-based materiaalgebruik en energieneutraliteit zijn uitgangspunten bij het ontwerp.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

2 uur geleden

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

4 uur geleden

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Vandaag, 10:03

De provincie Gelderland denkt dat er komende vijf jaar 12.000 huur- en koopwoningen bijgebouwd kunnen worden door optoppen.

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

Gisteren, 16:31

Zo komt er van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 3 miljoen euro beschikbaar voor het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het versnellen van de woningbouw.