Onderzoek: de ontwikkeling van vlakdoek klimaatgevels

6 oktober 2004, 9:44

Jeroen van Nieuwenhuizen

– werkzaam geweest bij Hans van Heeswijk architecten - en Just Renckens
van Renckens advies – hebben aantal verbeteringen bedacht voor de toepassing van screendoek klimaatgevels. Hiervoor hebben zij het Quintet Office Park te Amsterdam [ meer ], ontworpen door Hans van Heeswijk architecten met het Mercator I gebouw te Nijmegen [ meer ], ontworpen door Paul de Ruiter, vergeleken. Met dit artikel willen zij hun bevindingen delen met andere architecten.

Inleiding
De klimaatgevel, is voortgekomen uit het klimaatraam van de jaren zeventig van de vorige eeuw. De meer luxe kantoorgebouwen, konden toen met dubbele ramen met geventileerde spouw door de instelling van de spouwzonwering de intree van zonne-energie goed beheersen. En dat bij de toepassing van heldere beglazing. Dit geveltype functioneert goed, is echter relatief duur en de voor reiniging en onderhoud te openen binnengevel is onhandig groot. De alternatieve klimaatgevel met een vlakdoek binnenspouwblad, tevens functionerend als zonwering, biedt hiervoor een oplossing. Door de vlakdoek zonwering wordt de zonne-energie deels naar buiten gereflecteerd, terwijl in de gevelspouw de zonnewarmte door middel van mechanische ventilatie kan worden afgezogen. Het vlakdoek functioneert dan zowel als binnenspouwblad van de klimaatgevel en als zonwering. Om reflectie van zonnestraling naar buiten te bereiken, is het moderne vlakdoek aan de buitenzijde voorzien van een opgedampte aluminium laag. In dit artikel wordt het Quintet Office Park te Amsterdam, ontworpen door Hans van Heeswijk architecten vergeleken met het Mercator I gebouw te Nijmegen, ontworpen door Paul de Ruiter. Het Quintet Office Park, vanaf nu QOP genoemd, bestaat uit vijf kantoortorens die op een onder het park gelegen parkeergarage staan. Bij Mercator I is de buitenhuid als een volledige glazen gevel rondom het volume opgetrokken. Bij beide gebouwen zijn de vliesgevels uitgevoerd als vlakdoek klimaatgevels.

Vergelijking van de vlakdoek klimaatgevel (glas-doek) ten opzichte van de traditionele klimaatgevel (glas-glas)
1. De klimaatgevel is ontwikkeld om met binnenzonwering en (nagenoeg) heldere doorzichtbeglazing een voldoende lage ZTA-waarde te verkrijgen, om installatietechnisch het binnenklimaat efficiënt te kunnen regelen. 2. Bij de vlakdoek klimaatgevel kan de gebruiker (of het GBS) de stand van het vlakdoek zelf instellen. Dat is noodzakelijk omdat de klimaatgevel minder functioneel is indien de zon niet op de gevel staat. Bij te openen ramen in de gevel en geen directe zonbelasting kan het raam geopend worden. 3. Een horizontale lamellenzonwering, zoals toegepast in klimaatramen en klimaatgevels, is beter instelbaar voor de regulering van uitzicht en daglichttoetreding. Bij het vlakdoek is het doorzicht een vast gegeven en is de optie op, neer of gedeeltelijk neer. Er zijn wel mogelijkheden om dit ook variabel te maken. 4. Het reinigen van de traditionele klimaatgevel is ten opzichte van de vlakdoek klimaatgevel duurder en stoort de gebruikers, de vlakdoek klimaatgevel heeft ongeveer dezelfde reinigingslasten als een enkelschalige glasgevel. Daarnaast zijn de investeringskosten van een traditionele klimaatgevel hoger dan van een vlakdoek klimaatgevel. 5. De klimaatgevel is in de winter comfortabel, omdat de afvoerspouwlucht het binnenglasblad nagenoeg op kamertemperatuur houdt. Bij de vlakdoek klimaatgevel is dit effect minder en in de winter zal de koude binnenruit in het ondergebied minder opgewarmd worden en dus wel enig kougevoel en koudeval veroorzaken.

Vergelijking QOP met Mercator I
1. De glassoort die gebruikt is bij beide projecten verschilt niet veel van elkaar. 2. Om het gebruiksgemak te dienen zijn bij het QOP de doeken door middel van afstandbediening te besturen, bij het Mercator I gebouw is de bediening handmatig. 3. De bediening van de vlakdoek zonweringen is niet aangesloten op het gebouw-beheer-systeem (GBS). Dat is minder efficiënt, omdat e.e.a. afhankelijk is van het bedieningsgedrag van de gebruiker. 4. Bij het Quintet Office Park is gekozen voor een doek dat aan de binnenzijde een grijze kleur heeft die donkerder is als bij het Mercator I gebouw. Dit om reflectie van kunstlicht of licht vanuit andere ramen nog meer te beperken en het zicht naar buiten te verbeteren. 5. Bij het QOP is gekozen voor een doektype dat minder licht door laat op de zuid, oost en westgevels, type 812.936 van Verosol, dan op de noordgevel, het type 816.936 doek. Daarvan kan men zich achteraf afvragen of dat juist niet tot gevolg heeft dat de doeken eerder omhoog worden gezet waardoor de klimaatgevel minder goed werkt. 6. Bij QOP is de afzuiging gepositioneerd direct in het plenum bovenaan iedere verdieping. Bij het Mercator 1 gebouw was de afzuiging via plafond, maar nu zijn er kanalen aangebracht om direct af te zuigen bovenin de ruimte aan de gevel. 7. De breedte van de doeken bij beide projecten is verschillend. Dit heeft te maken met de verschillende stramienmaten waarop de indeelbaarheid van de kantoren, en dus de gevel is gebaseerd.

Geïntegreerd ontwerpen
De vlakdoek klimaatgevel is een typisch voorbeeld van een geïntegreerde ontwerpoplossing. De vlakdoek klimaatgevels regelt de zoninstraling, dient als waterdichte transparante huid en beïnvloed de temperatuur in het gebouw. Tevens moet er bij een glazen gevel rekening gehouden worden met brandoverslag en bescherming tegen doorvallen. Door bij het QOP de gehele gevel uit 8-15-10 mm normaal glas te maken, gebruik makend van een eerder uitgevoerde zandzakslingerproef, voldeed de gevel aan de eisen met betrekking tot doorvallen en brandoverslag. Er is bewust geen gelaagd glas toegepast zodat de vuurbelasting bij brand zich over het gehele geveloppervlak zal verdelen. De aangepaste bouwbesluitregels staan een goedkope en transparante oplossing zoals de vlakdoek klimaatgevel in de weg omdat tot borstweringshoogte gelaagd glas moet worden toegepast. De vraag rijst daarom of het bouwbesluit moet worden aangepast ! Mogelijke verbeteringen bij de vlakdoek klimaatgevel
1. Wellicht zijn er in de toekomst weefmanieren te vinden zodat een doek dat in 1 keer is geweven verschillende doorlaat percentages heeft op verschillende hoogten. 2. Onderzocht zou moeten worden of het doek vervangen kan worden door dunne lamellen, en wat daarvan het effect is. 3. Wellicht is het beter de doekbreedte te beperken tot 1500 of 1200 mm om de plooivorming tegen te gaan. 4. Het is belangrijk om de zonwering elektrisch bedienbaar te maken, gekoppeld aan het gebouw beheer systeem, echter altijd overrulebaar door de gebruiker.

Projectgegevens Quintet Office Park
Ontwerpfase en realisatie: 1997 – 2002. Opdrachtgever: V.O.F. Quintet Office Park. Ontwerp: Hans van Heeswijk architecten Amsterdam. Advies gevels Renckens Advies, Nijmegen, Just Renckens. Constructeur: Van der Vorm Engineering. Installaties: Burgers Ergon, Amsterdam / Eindhoven. Gevelramen en vliesgevels: Widam NV Aluminium Bouw, Hoorn. Metaalgevel: Sorba Projects, Winterswijk. Zonwering: Veldhuis Jr Projecten in samenwerking met Verosol.
Bron: Jeroen van Nieuwenhuizen en Just Renckens

Trefwoorden

hans van heeswijk park

1	Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend vrijdag, 19 april
2	NOAHH presenteert opgeleverde Villa Vaartjes in Almere Oosterwold dinsdag, 23 april
3	Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98 maandag, 22 april
4	Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station dinsdag, 23 april
5	Studio Modijefsky ontwerpt koekmakerij als wonderwinkel woensdag, 24 april

Andere nieuwsberichten

Vakjury en publiek kennen Alliander Westpoort Gouden A.A.P. 2024 toe

1 uur geleden

Alliander Westpoort is dubbele bekroond met de Gouden A.A.P. 2024. Zowel de vakjury als de publieksjury kende het regiokantoor van de netbeheerder de Amsterdamse architectuurprijs toe.

Crematorium met rouwhof voor begraafplaats St. Barbara in Den Haag

Vandaag, 15:31

Het gebouw, dat is ontworpen door queeste architecture & concept development en recent in gebruik is genomen, versterkt de representatieve kant van de begraafplaats en functioneert ook als een ‘bezinningsruimte’ in de parkachtige omgeving.

Woningbouwproject The Stack in Amsterdamse wijk Aan het IJ opgeleverd

Vandaag, 14:59

In de Amsterdamse nieuwbouwwijk Aan ’t IJ is woningbouwproject The Stack opgeleverd. Het door KAAN Architecten ontworpen project bestaat uit twee gebouwen met in totaal 120 appartementen.

Pauwert Architectuur vestigt zich in historische boerderij aan rondweg Eindhoven

Vandaag, 12:22

Het onderkomen van het bureau bestaat uit een historische boerderij uit 1583, een voormalig woonhuis uit 1925 en een nieuwbouw. De laatstgenoemde ‘nieuwe schuur’ fungeert buiten werktijd als activiteiten- en overlegruimte voor de buurt.