Projecten
Producten
Bedrijven
Vacatures
Agenda
Awards
Podcasts
more_horiz
Videos
Magazine
Thema's
Favorieten
Profiel
Uitloggen
Nieuw
Populair
Toon alles
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #11
Scholen
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #6
Transformatie en Renovatie
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Architectenweb Awards 2024
Architectenweb Awards 2023
Architectenweb Awards 2022
Architectenweb Awards 2021
Architectenweb Awards 2020
Architectenweb Awards 2019
Architectenweb Awards 2018
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Renovatie van sociale woningbouw
Symposium
Jonas
Orange Architects
Uitreiking Architectenweb Awards 2023
Sfeerimpressie van een feestelijke avond
Ontwerpen in analogie met het bestaande
Symposium
Nieuw elan voor sociale woningbouw
Symposium
Marjolein van Eig
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2023
Renovatie van sociale woningbouw
Symposium
Amare
Een gestapelde wereld vol cultuur
Triodos Bank
RAU
Cedar / Hoofdkantoor ING
Benthem Crouwel Architects met HofmanDujardin
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
studio.nambarch
een architectuurstudio voor transformaties, renovaties & nieuwbouw.
Furns
Street Furniture
HOH Architecten
STUDIO Draft
concept | ontwerp | advies
EASYfelt
Specialist in PET-vilt
ardor-studio
Interieurarchitectuur
Bygg Architecture & Design
studio.nambarch
een architectuurstudio voor transformaties, renovaties & nieuwbouw.
EASYfelt
Specialist in PET-vilt
INOTEC Noodverlichting B.V.
Wubben.Chan architecten
Het bureau voor architectuur, engineering, innovatie en communicatie
HOH Architecten
Architecten
Architectuur
Mobiliteit en infrastructuur
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Leveranciers
Gevels
Daken
Ramen en deuren
Trappen, liften en balustrades
Binnenwanden
Vloeren
Plafonds
Verlichting
Sanitair
Projectinrichting
Installaties
Constructies
Buitenruimte
Software
Adviseurs
Bestekschrijvers
Bouwmanagement
Installatie adviseurs E
Bouwfysica
Calculators
Installatie adviseurs G/W
Bouwkundig tekenwerk
Constructeurs
Lichtadviseurs
Adviseur beveiliging
Juristen
Intermediairs, Payrolling
Aannemers
Overig
Presentatie
Instellingen / onderwijs
Overig
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Gesprek met Felix Claus over hoe je je bij ieder project op één ding moet concentreren
Gesprek met Carolien Schippers over hoogbouw in New York
Gesprek met Tobias Verhoeven over duurzame stedelijke verdichting
Gesprek met Cécilia Gross over het nieuwe Olympisch zwembad in Parijs
Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland
Gesprek met Lennaert van Capelleveen over data, parametrisch ontwerpen en AI
Gesprek met Felix Claus over hoe je je bij ieder project op één ding moet concentreren
Gesprek met Carolien Schippers over hoogbouw in New York
Gesprek met Jeroen Zuidgeest over de Oostflank van Rotterdam
Gesprek met Cécilia Gross over het nieuwe Olympisch zwembad in Parijs
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Kubistische vrijstaande woning
Trivium College - Amersfoort
Beatrixhof
Villa NW6
500 m2 Sentho renovatiepaneel biedt oplossing!
Zwevend landhuis
Akoestisch ventileren in Gare du Nord (Amsterdam)
Villa NW6
Groene weg met een Romeins verleden
Nieuwbouw Westerdijk Hoorn
Architectuur
Woningbouw
Zorg
Hotels
Restaurants en café’s
Winkels
Sportgebouwen
Culturele gebouwen
Overheidsgebouwen
Scholen
Kantoren
Bedrijfsgebouwen
Paviljoens en kunst
Overig
Mobiliteit en infrastructuur
Trein- en metrostations
Luchthavens
Busstations
Parkeergarages
Fietsparkeren
Wegen
Bruggen
Water
Energie
Tankstations en laadstations
Waterzuivering en afvalverwerking
Overig
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Regionale visies
Gebiedsvisies
Plannen stedelijk weefsel
Amusementsparken en dierentuinen
Lichtontwerpen
Openbare ruimte
Pleinen
Parken
Tuinen
Speelplaatsen
Uitkijktorens
Overige (bijv. begraafplaatsen)
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
LAMILUX Flat Roof Access Hatch Comfort Solo
open schuivende, elegante dakterrastoegang gecombineerd met lichtinval
BIM-levels en normen uitgelegd: een gids voor architecten
Lees de gids
Fraké Noir®
Thermisch gemodificeerd Frake hout van hoge kwaliteit
Timeless
Glazen douchewanden die mooi blijven
Western Red Cedar
Duurzaam Noord-Amerikaans naaldhout
Modern aluminium allround LED vluchtrouteaanduiding armatuur
Alles-in-één oplossing
Duurzame scheidingswanden van vlas
De meest duurzame wand van Nederland
Secundo plantenbakken
Circulair met een lokaal en sociaal karakter
EASYfelt Japandi Wall
PET-vilt wandbekleding in trendy design
LAMILUX Glass Skylight FE circular
esthetisch en kwalitatief een perfecte en complete ronde glaskap
Gevels
Gevelbekleding
Vliesgevels
Zonwering buiten
Isolatie
Gevelconstructies
Signing
Overig
Daken
Dakafwerkingen
Dakisolatie
Dakconstructies
Dakranden, dakgoten en HWA's
Dakramen
Lichtkoepels
Lichtstraten
Schoorstenen
Overig
Dakluiken
Ramen en deuren
Raam- en deursystemen / kozijnen
Vliesgevels
Hang- en sluitwerk
Beveiliging en luiken
Dorpels en vensterbanken
Lateien
Roosters
Glas
Dakramen
Dakkoepels
Lichtstraten
Zonwering buiten
Zonwering binnen
Buitendeuren
Binnendeuren
Postvakken en brievenbussen
Overig
Dakluiken
Trappen, liften en balustrades
Trappen
Roltrappen
Liften
Balustrades en hekwerken
Galerijen
Binnenwanden
Binnenwanden
Wandafwerking
Vloeren
Constructieve vloeren
Verhoogde vloeren
Vloerafwerkingen
Overig
Plafonds
Tegels
Lineair
Grill
Open en roosters
Naadloos
Eilanden en baffles
Plafondafwerkingen
Ophangsystemen
Overig
Klimaatplafonds
Verlichting
Binnenverlichting
Buitenverlichting
Sanitair
Kranen en douchesets
Wastafels
Douchewanden en douchebakken
Baden
Waterclosets
Accessoires
Overig
Projectinrichting
Stoelen
Banken
Tafels
Kasten
Balies
Vrijstaande wanden
Keukens
Accessoires
Overig
Cabines
Interieurbeplanting
Stoffering
Installaties
Verwarming, koeling en ventilatie
Elektrotechnische installaties
Schakelmateriaal
Domotica
Deurcommunicatie
Beveiliging
Liften
Onderhoudsinstallaties
Overig
Brandbeveiliging
Constructies
Draagconstructies
Funderingen en kelders
Overig
Brandbeveiliging
Buitenruimte
Bestratingen en verhardingen
Afwateringen
Terreinafscheidingen en geluidsschermen
Buitenmeubilair
Fietsparkeren
Terrassen
Terrasoverkappingen
Bruggen
Accessoires
Overig
Beplanting
Speeltoestellen
Software
Tekenen 2D
Modelleren 3D / BIM
Visualisatie / rendering
Parametrisch ontwerpen
Bouwfysica
Draagconstructie
Overig
Virtual Reality
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Paris Proof: ‘Ontwerpen met milieu-impact en restwaarde’
Stadsschouwburg Utrecht, Lucasbolwerk 24, 3512 EJ Utrecht
Kenniscongres: spreek jij de taal van de Omgevingswet al?
Bouw- & Infrapark Harderwijk – Ceintuurbaan 2, 3847 LG Harderwijk
BIM: feiten en fabels
Online
Basiscursus IFC - exclusief voor Archicad gebruikers
BNO Interieurzaken: Slimme ruimtes, slimmer leren
Mosa Design Studio, Pedro de Medinalaan 1a, Amsterdam
Rotterdam Architectuur Maand 2024
Verschillende locaties in Rotterdam, met het Museumpark als festivalhart
De toekomst van ons geld
Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den Haag
A-Imagination in Architectuur
Groot Heiligland 47, 2011 EP Haarlem
Klimaatbeheersing, wooncomfort en circulariteit zijn sleutelwoorden op Polyclose 2024
Flanders Expo, Hal 1-6, Maaltekouter 1, Gent (België)
BNO Interieurzaken: Slimme ruimtes, slimmer leren
Mosa Design Studio, Pedro de Medinalaan 1a, Amsterdam
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Toon alles
Design
Duurzaamheid
Gevel
Infrastructuur
Interieur
Kantoren
Leisure
Openbare ruimte
Publieke gebouwen
Scholen
Transformatie en Renovatie
Woningbouw
Zorg
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Toon alles
Projectmanager houtbouw projecten (uitbreiding team)
Architect (met affiniteit met stedenbouw)
Architect
BiermanHenket zoekt een: technisch ontwerper/ BIM modelleur
Senior architect / stedenbouwkundige
Technisch Ontwerper
Architect – Compagnon
junior architect
Allround architect (medior)
Junior Architect
Projectarchitect Renovatieprojecten (32 - 40 uur per week)
Architect
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Abonneer je nu op onze nieuwsbrieven!
Abonneren
Nee, bedankt
Ja, denk met me mee rond de
materialisering van mijn project
Kirsten Hannema
Copyright: Maarten van Haaff
Kirsten Hannema
Copyright: Maarten van Haaff
Ad fundum
20 november 2023, 22:14
Er steekt een groen kunststof sprietje uit de stoep bij mijn voordeur; een ‘cadeautje’ van de glasvezeljongens. In etappes hebben ze de afgelopen maanden het trottoir in de hele buurt opengelegd om internetkabels door de grond te trekken. Op hun nu-of-nooit-aanbieding om ons huis op dit ultrasnelle netwerk aan te sluiten, ben ik niet ingegaan; wij zijn okee met het (haperende) internet dat we hebben. Maar met hun sprietjes zetten ze me wel aan het denken, over wat er onder de straten en huizen ligt verborgen.
Ik stel me voor hoe ik als Alice in Wonderland het sprietje naar beneden volg, en in een wereld beland van waterleidingen, elektriciteits- en datakabels, riolering, aardwarmtebronnen, vuilcontainers, kruipruimtes, rommelkelders, funderingspalen, boomwortels, schimmelnetwerken, rattenholen en mollengangen. Met om me heen de verstikkende mist van zware bodemverontreiniging; de katoenfabriek die hier ooit stond loosde afvalwater in de grachten, waardoor onder andere arseen in het grondwater is beland.
Ziedaar het tweeledige karakter van de ondergrondse ruimte. Het is de plek waar we dingen dumpen die we liever niet zien, onder het motto opgeruimd staat netjes. Denk aan huisafval, rommelkelders en het idee om CO
2
in de bodem op te slaan. Tegelijk vormt de bodem de basis voor het bovengrondse leven, en liggen er de fundamenten van de architectuur, waarop we letterlijk bouwen. Superbelangrijk dus, zoals ook blijkt ook uit de adviezen die het College van Rijksadviseurs voor de verkiezingsprogramma’s uitbracht. Daarin staat met stip op nummer 1: Maak ‘bodem en water’ echt sturend.
Hoe kan de architectuur daaraan bijdragen? Drie suggesties.
Het begint met het tonen van de onderwereld die doorgaans buiten beeld blijft. Op artist’s impressions zien we wolkenkrabbers naar de hemel reiken, maar nooit de – minstens zo indrukwekkende – fundering die daarvoor nodig is. We zien blauwe luchten met vogels en vliegerende kinderen; zelden zie je iemand in de blakende bodem naar wormen wroeten. Maar wel op de tekeningen die Inside Outside, het bureau van Petra Blaisse, de afgelopen drie jaar maakte, als onderdeel van het onderzoeksproject
The Nature of Soil
. Op prachtige kleurrijke doorsnedes legt het ontwerpbureau het rijke bodemleven bloot met zijn symbiotische systemen van plantenwortels, schimmels en bacteriën. En benoemt het de noodzaak om de – verstoorde – balans tussen boven- en ondergronds leven te herstellen.
Een logische vervolgstap daarbij is: bouw zo min mogelijk ondergronds. Denk aan het werk van La-di-da Architecten, dat hun gebouwen steevast optilt boven het maaiveld zodat het ondergrondse leven ongemoeid blijft en water weg kan stromen in de bodem. In hun axonometrieën tekenen ze ook de funderingspalen, op volle lengte. Zo wordt inzichtelijk hoeveel beton onder de grond gebruikt wordt, ook als bovengronds met hout wordt gebouwd. La-di-da gebruikt bij voorkeur houten funderingspalen.
Tot slot: eer het ondergrondse. RAAAF presenteerde in 2015 een fantastisch plan om een ‘palenkathedraal’ te realiseren op de plek van een gesloopte silo op het Suikerunie-terrein in Groningen. Het idee was om de grond rond de funderingspalen – het enige dat restte van de silo – weg te graven en daar een tien meter diepe openbare ruimte te maken. Een ruimte waarin de geschiedenis van de plek afleesbaar wordt, en tegelijk een ode aan de miljoenen palen die onze gebouwen dragen. Helaas wordt het project niet gerealiseerd.
In Rotterdam worden jaarlijks de Dakendagen georganiseerd. Laten we in de geest van de tentoonstelling Sub Terra, die het Amsterdamse architectuurcentrum Arcam in 2021 maakte, over kansen van ondergronds bouwen en leven, onze blik vaker
down under
richten. Het sprietje bij mijn voordeur, waarover ik steeds struikel, helpt mij daarbij.
Kirsten Hannema is architectuurcriticus en schrijft voor diverse media waaronder De Volkskrant.
Trefwoorden
grond
bodem
kirsten hannema
ondergronds
ondergrond
column
Best gelezen
1
Haarlems Prinses Beatrixplein en omgeving gaan op de schop
dinsdag, 7 mei
2
Kavel 2E Kenniskwartier, Zuidas: acht ontwerpen
woensdag, 8 mei
3
'Zwevend' hotel in Chinese bergregio door MORE Architecture opgeleverd
woensdag, 8 mei
4
Zeven bureaus geselecteerd voor deelname Next Step Program 2024
maandag, 6 mei
5
XOOMlab presenteert definitief ontwerp voor wooncoöperatie Eureka!
woensdag, 8 mei
Gerelateerde nieuwsberichten
Column
Nieuwe ronde, nieuwe prijzen
17 oktober 2023
Column
Alisons kerstkaarten
19 december 2023
Column
Echte architecten
19 september 2023
Column
Wabi-sabi
23 januari
Column
Genieten
20 juni 2023
Column
De Friends Experience
20 februari
Column
Constructieve actie
16 mei 2023
Column
Zwelgen in comfort
19 maart
Column
Van Sisyphus naar Sneeuwbaleffect
18 april 2023
Column
Bouwen, burgers, bezwaren
16 april
Column
Wachtkamers
21 maart 2023
Column
Een kind moet je loslaten, een gebouw ook
21 februari 2023
Column
Gentrificatie-compensatie
24 januari 2023
Column
Meer liefde
13 december 2022
Column
Maar nooit zoals je denkt
15 november 2022
Column
Lekker loeren
18 oktober 2022
Column
Krolls (on)gelijk
20 september 2022
Column
T-koppelstuk
21 juni 2022
Column
Grensverleggend
17 mei 2022
Column
De moraal van het inclusieve verhaal
19 april 2022
Column
Een les in nederigheid
15 februari 2022
Column
Ontsnappingsruimte
15 maart 2022
Column
Over hoe en wat
18 januari 2022
Column
Valse nostalgie
21 december 2021
Column
Makkelijker kunnen we het niet maken
16 november 2021
Column
Disneyficatie: scheldwoord of geuzennaam?
19 oktober 2021
Column
Ronchamps op de Zuidas
21 september 2021
Column
Biofobie
15 juni 2021
Column
Wildgroei
18 mei 2021
Column
Erfgoedlogica
20 april 2021
Column
Een duurzame architectuur kent een winst- én verliesrekening
16 maart 2021
Column
Vormenspel
16 februari 2021
Column
Trafo
19 januari 2021
Column
Een beter normaal
15 december 2020
Column
Architectuurgeweld
17 november 2020
Column
Ongemak
20 oktober 2020
Column
Druk op het dak
15 september 2020
Column
Uitzichtloos
16 juni 2020
Column
Alcoholist, pater, architect
19 mei 2020
Column
Pakkans
21 april 2020
Een biënnale zonder publiek
17 maart 2020
Column
Kaartenhuis
18 februari 2020
Column
Luxewarenhuis
21 januari 2020
Column
Nieuwe ronde, nieuwe prijzen
17 oktober 2023
Column
Alisons kerstkaarten
19 december 2023
Column
Echte architecten
19 september 2023
Column
Wabi-sabi
23 januari
Column
Genieten
20 juni 2023
Column
De Friends Experience
20 februari
Column
Constructieve actie
16 mei 2023
Column
Zwelgen in comfort
19 maart
Column
Van Sisyphus naar Sneeuwbaleffect
18 april 2023
Column
Bouwen, burgers, bezwaren
16 april
Column
Wachtkamers
21 maart 2023
Column
Een kind moet je loslaten, een gebouw ook
21 februari 2023
Column
Gentrificatie-compensatie
24 januari 2023
Column
Meer liefde
13 december 2022
Column
Maar nooit zoals je denkt
15 november 2022
Column
Lekker loeren
18 oktober 2022
Column
Krolls (on)gelijk
20 september 2022
Column
T-koppelstuk
21 juni 2022
Column
Grensverleggend
17 mei 2022
Column
De moraal van het inclusieve verhaal
19 april 2022
Column
Een les in nederigheid
15 februari 2022
Column
Ontsnappingsruimte
15 maart 2022
Column
Over hoe en wat
18 januari 2022
Column
Valse nostalgie
21 december 2021
Column
Makkelijker kunnen we het niet maken
16 november 2021
Column
Disneyficatie: scheldwoord of geuzennaam?
19 oktober 2021
Column
Ronchamps op de Zuidas
21 september 2021
Column
Biofobie
15 juni 2021
Column
Wildgroei
18 mei 2021
Column
Erfgoedlogica
20 april 2021
Column
Een duurzame architectuur kent een winst- én verliesrekening
16 maart 2021
Column
Vormenspel
16 februari 2021
Column
Trafo
19 januari 2021
Column
Een beter normaal
15 december 2020
Column
Architectuurgeweld
17 november 2020
Column
Ongemak
20 oktober 2020
Column
Druk op het dak
15 september 2020
Column
Uitzichtloos
16 juni 2020
Column
Alcoholist, pater, architect
19 mei 2020
Column
Pakkans
21 april 2020
Een biënnale zonder publiek
17 maart 2020
Column
Kaartenhuis
18 februari 2020
Column
Luxewarenhuis
21 januari 2020
Toon alles
Andere nieuwsberichten
SO-IL transformeert jachthaven tot kunstcampus in Detroit
10 mei, 10:20
Een voormalige jachthaven aan Detroit River wordt naar ontwerp van SO-IL getransformeerd tot kunstcampus. Daarbij worden de tot zover behoorlijk gesloten havengebouwen van Stanton Yards met strategische ingrepen tot elkaar en de stad geopend.
Tribunevormig gebouw van MVRDV met zicht op het hart van Strijp-S
10 mei, 9:10
Voor woningcorporatie Trudo heeft MVRDV een getrapt gebouw ontworpen, dat 56 huurappartementen en twee verdiepingen met commerciële ruimten biedt. Ruime, groene terrassen geven uitzicht op het culturele hart van Strijp-S in Eindhoven.
Een drijvende beeldentuin in de Hofvijver
8 mei, 4:52
De Hofvijver in Den Haag is de locatie voor de derde editie van BlowUp Art Den Haag. Van 9 mei tot en met 2 juni drijven er opblaasobjecten van vier Nederlandse ontwerpers in de vijver bij het Binnenhof.
Neutelings Riedijk wint prijsvraag voor herontwikkeling terrein Thyssen in Keulen
8 mei, 12:21
Bij het project wordt een leegstaande productiehal getransformeerd tot een evenementenlocatie, op het omringende terrein wordt een mix van kantoren, hotels en andere functies gerealiseerd.
Noord-Holland maakt woningbouw in landelijk gebied makkelijker
10 mei, 10:26
Het provinciebestuur gaat er wel vanuit dat een groot deel van de nieuwe woningen in stedelijk gebied kan worden gebouwd.
Rotterdam koopt winkels en knapt ze op om leegstand te voorkomen
8 mei, 1:56
De panden worden opgeknapt en getransformeerd in een poging de Rotterdamse winkelgebieden ‘een boost te geven’.
Alle nieuwe huizen moeten een onderkomen krijgen voor vogels en vleermuizen
8 mei, 10:02
Dat staat in een voorstel van demissionair minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken) aan de Tweede Kamer.
Nog drie dagen om jouw suggestie voor de Architect van het Jaar 2024 in te sturen
8 mei, 9:00
Welke architect, of collectief van architecten, heeft dit jaar de grootste bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de architectuur in Nederland? Stuur jouw suggestie uiterlijk 10 mei 2024 op naar Architectenweb.
Aantrekkende verkoop nieuwbouwwoningen geeft Heijmans vertrouwen
7 mei, 2:31
Bouwconcern Heijmans ziet de verkoop van nieuwbouwwoningen verder aantrekken.
Vastgoedadviseur: verduurzamen kantoorgebouwen kost miljarden
7 mei, 12:19
Om de klimaatdoelen van 2030 van het kabinet te halen moeten alle kantoorgebouwen het energielabel A krijgen.
Ga naar het nieuws-archief
Kirsten Hannema
Architectuurcriticus
0
0
0
0
Voor een optimale gebruikservaring plaatst Architectenweb functionele cookies. Wat de verschillende cookies precies doen leggen we uit in een
overzicht
. Cookies van social media kun je optioneel
aanzetten
.
Akkoord
Instellingen
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan
Feedback
Feedback
Wij horen graag jouw feedback. Laat je reactie achter en eventueel jouw e-mail adres.
Reactie
Verstuur