Projecten
Producten
Bedrijven
Vacatures
Agenda
Awards
Podcasts
more_horiz
Videos
Magazine
Thema's
Favorieten
Profiel
Uitloggen
Nieuw
Populair
Toon alles
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #11
Scholen
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #6
Transformatie en Renovatie
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Architectenweb Awards 2024
Architectenweb Awards 2023
Architectenweb Awards 2022
Architectenweb Awards 2021
Architectenweb Awards 2020
Architectenweb Awards 2019
Architectenweb Awards 2018
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Renovatie van sociale woningbouw
Symposium
Jonas
Orange Architects
Uitreiking Architectenweb Awards 2023
Sfeerimpressie van een feestelijke avond
Ontwerpen in analogie met het bestaande
Symposium
Nieuw elan voor sociale woningbouw
Symposium
Marjolein van Eig
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2023
Renovatie van sociale woningbouw
Symposium
Amare
Een gestapelde wereld vol cultuur
Triodos Bank
RAU
Cedar / Hoofdkantoor ING
Benthem Crouwel Architects met HofmanDujardin
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
HOH Architecten
STUDIO Draft
concept | ontwerp | advies
EASYfelt
Specialist in PET-vilt
ardor-studio
Interieurarchitectuur
Broekhof Schuit architecten
Amsterdam / Rotterdam
Nivel
Professionals in Techniek
STUDIO Draft
concept | ontwerp | advies
HOH Architecten
Planviewer BV
Het Nationale Locatie Platform.
Dijkman Coating
Omdat het altijd beter kan!
Siersema
Stoffeerder van award winnende projecten.
Arons en gelauff architecten
Architecten
Architectuur
Mobiliteit en infrastructuur
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Leveranciers
Gevels
Daken
Ramen en deuren
Trappen, liften en balustrades
Binnenwanden
Vloeren
Plafonds
Verlichting
Sanitair
Projectinrichting
Installaties
Constructies
Buitenruimte
Software
Adviseurs
Bestekschrijvers
Bouwmanagement
Installatie adviseurs E
Bouwfysica
Calculators
Installatie adviseurs G/W
Bouwkundig tekenwerk
Constructeurs
Lichtadviseurs
Adviseur beveiliging
Juristen
Intermediairs, Payrolling
Aannemers
Overig
Presentatie
Instellingen / onderwijs
Overig
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Gesprek met Felix Claus over hoe je je bij ieder project op één ding moet concentreren
Gesprek met Carolien Schippers over hoogbouw in New York
Gesprek met Tobias Verhoeven over duurzame stedelijke verdichting
Gesprek met Cécilia Gross over het nieuwe Olympisch zwembad in Parijs
Gesprek met Oana Bogdan en Jan Peter Wingender over de lage honoraria in België en de wankele cao in Nederland
Gesprek met Felix Claus over hoe je je bij ieder project op één ding moet concentreren
Gesprek met Cécilia Gross over het nieuwe Olympisch zwembad in Parijs
Gesprek met Carolien Schippers over hoogbouw in New York
Gesprek met Jeroen Zuidgeest over de Oostflank van Rotterdam
Gesprek met Nathalie de Vries over multipliciteit in hoogbouw
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Camposdreef - Utrecht
Verbouwing boerderij
Appartementen en Hospice Egmond aan Zee
Brede school De Jutter Vlieland.
Erfwonen op menselijk maat.
Startblock: betaalbare en duurzame prefab-woningen
Zonneheuvel - Nunspeet
Parkrand Zestienhoven, Rotterdam
Verbouwing boerderij
De Drie Hoefijzers Breda.
Architectuur
Woningbouw
Zorg
Hotels
Restaurants en café’s
Winkels
Sportgebouwen
Culturele gebouwen
Overheidsgebouwen
Scholen
Kantoren
Bedrijfsgebouwen
Paviljoens en kunst
Overig
Mobiliteit en infrastructuur
Trein- en metrostations
Luchthavens
Busstations
Parkeergarages
Fietsparkeren
Wegen
Bruggen
Water
Energie
Tankstations en laadstations
Waterzuivering en afvalverwerking
Overig
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Regionale visies
Gebiedsvisies
Plannen stedelijk weefsel
Amusementsparken en dierentuinen
Lichtontwerpen
Openbare ruimte
Pleinen
Parken
Tuinen
Speelplaatsen
Uitkijktorens
Overige (bijv. begraafplaatsen)
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Varia-Click voor decoratieve gevelbekleding
Klikbare kokers voor stijlvolle gevels
Jops - Industriele krukken
Vroeger stond de kruk in de werkplaats, nu in woonkamers, horeca en scholen
BIM voor duurzame ontwerpkeuzes
Lees de blog
Noir® FIX-CLIP system voor snelle gevelmontage
Snelle, blinde bevestiging dat voldoet aan het bouwbesluit
Murfor® Compact
Metselwerkwapening op rol
LS 1912 met cilinder in Les Couleurs® Le Corbusier
Puur design in alle kleuren
Noir® FIX-CLIP system voor snelle gevelmontage
Snelle, blinde bevestiging dat voldoet aan het bouwbesluit
Profiled Window
Dakraam gootstukken voor sandwichdakpanelen
RT 72 HI+ FR - brandwerend raam- en deursysteem
Ongeëvenaarde mogelijkheden voor een brandwerende gevel
Ontdek de nieuwe kleurencollectie van EQUITONE [linea]
De magie van licht en schaduw voor uw gevel
Gevels
Gevelbekleding
Vliesgevels
Zonwering buiten
Isolatie
Gevelconstructies
Signing
Overig
Daken
Dakafwerkingen
Dakisolatie
Dakconstructies
Dakranden, dakgoten en HWA's
Dakramen
Lichtkoepels
Lichtstraten
Schoorstenen
Overig
Dakluiken
Ramen en deuren
Raam- en deursystemen / kozijnen
Vliesgevels
Hang- en sluitwerk
Beveiliging en luiken
Dorpels en vensterbanken
Lateien
Roosters
Glas
Dakramen
Dakkoepels
Lichtstraten
Zonwering buiten
Zonwering binnen
Buitendeuren
Binnendeuren
Postvakken en brievenbussen
Overig
Dakluiken
Trappen, liften en balustrades
Trappen
Roltrappen
Liften
Balustrades en hekwerken
Galerijen
Binnenwanden
Binnenwanden
Wandafwerking
Vloeren
Constructieve vloeren
Verhoogde vloeren
Vloerafwerkingen
Overig
Plafonds
Tegels
Lineair
Grill
Open en roosters
Naadloos
Eilanden en baffles
Plafondafwerkingen
Ophangsystemen
Overig
Klimaatplafonds
Verlichting
Binnenverlichting
Buitenverlichting
Sanitair
Kranen en douchesets
Wastafels
Douchewanden en douchebakken
Baden
Waterclosets
Accessoires
Overig
Projectinrichting
Stoelen
Banken
Tafels
Kasten
Balies
Vrijstaande wanden
Keukens
Accessoires
Overig
Cabines
Interieurbeplanting
Stoffering
Installaties
Verwarming, koeling en ventilatie
Elektrotechnische installaties
Schakelmateriaal
Domotica
Deurcommunicatie
Beveiliging
Liften
Onderhoudsinstallaties
Overig
Brandbeveiliging
Constructies
Draagconstructies
Funderingen en kelders
Overig
Brandbeveiliging
Buitenruimte
Bestratingen en verhardingen
Afwateringen
Terreinafscheidingen en geluidsschermen
Buitenmeubilair
Fietsparkeren
Terrassen
Terrasoverkappingen
Bruggen
Accessoires
Overig
Beplanting
Speeltoestellen
Software
Tekenen 2D
Modelleren 3D / BIM
Visualisatie / rendering
Parametrisch ontwerpen
Bouwfysica
Draagconstructie
Overig
Virtual Reality
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Marmoleum Design Challenge
Basiscursus IFC - exclusief voor Archicad gebruikers
Paris Proof: ‘Ontwerpen met milieu-impact en restwaarde’
Stadsschouwburg Utrecht, Lucasbolwerk 24, 3512 EJ Utrecht
Kenniscongres: spreek jij de taal van de Omgevingswet al?
Bouw- & Infrapark Harderwijk – Ceintuurbaan 2, 3847 LG Harderwijk
BNO Interieurzaken: Slimme ruimtes, slimmer leren
Mosa Design Studio, Pedro de Medinalaan 1a, Amsterdam
Paris Proof: ‘Ontwerpen met milieu-impact en restwaarde’
Stadsschouwburg Utrecht, Lucasbolwerk 24, 3512 EJ Utrecht
BNO Interieurzaken: Slimme ruimtes, slimmer leren
Mosa Design Studio, Pedro de Medinalaan 1a, Amsterdam
Eerste Jos. Bedaux-lezing met Mechthild Stuhlmacher
Cobbenhagengebouw Tilburg University, Warandelaan 2, Tilburg
Lezingen en expo: ‘Vrouwen van het AUP’
Noordzijde 31, 1064 GV Amsterdam
A-Imagination in Architectuur
Groot Heiligland 47, 2011 EP Haarlem
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Toon alles
Design
Duurzaamheid
Gevel
Infrastructuur
Interieur
Kantoren
Leisure
Openbare ruimte
Publieke gebouwen
Scholen
Transformatie en Renovatie
Woningbouw
Zorg
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Toon alles
Projectmanager houtbouw projecten (uitbreiding team)
Architect (met affiniteit met stedenbouw)
Architect
BiermanHenket zoekt een: technisch ontwerper/ BIM modelleur
Senior architect / stedenbouwkundige
Technisch Ontwerper
Architect – Compagnon
junior architect
Allround architect (medior)
Junior Architect
Projectarchitect Renovatieprojecten (32 - 40 uur per week)
Architect
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Zicht vanaf het Westerdok
Copyright: Sebastian van Damme
Noordgevel
Copyright: Sebastian van Damme
Geveldetail
Copyright: Sebastian van Damme
Kantoorruimte met uitzicht over historisch Amsterdam westzijde
Copyright: Sebastian van Damme
Café begane grond
Copyright: Dominique Panhuysen
Kantoorruimte met uitzicht over Amsterdam oostzijde
Copyright: Dominique Panhuysen
Raam detail
Copyright: Dominique Panhuysen
De Walvis zorgvuldig ingebed in zijn omgeving
Copyright: Sebastian van Damme
Receptie begane grond
Copyright: Sebastian van Damme
Geveldetail
Copyright: Sebastian van Damme
Uniforme en transparante uitstraling De Walvis
Copyright: Sebastian van Damme
Transformatie
Copyright: KAAN Architecten
Situatie tekening
Copyright: KAAN Architecten
Niveau 00
Copyright: KAAN Architecten
Niveau 02
Copyright: KAAN Architecten
Sectie A-A
Copyright: KAAN Architecten
Zicht vanaf het Westerdok
Copyright: Sebastian van Damme
Noordgevel
Copyright: Sebastian van Damme
Geveldetail
Copyright: Sebastian van Damme
Kantoorruimte met uitzicht over historisch Amsterdam westzijde
Copyright: Sebastian van Damme
Café begane grond
Copyright: Dominique Panhuysen
Kantoorruimte met uitzicht over Amsterdam oostzijde
Copyright: Dominique Panhuysen
Raam detail
Copyright: Dominique Panhuysen
De Walvis zorgvuldig ingebed in zijn omgeving
Copyright: Sebastian van Damme
Receptie begane grond
Copyright: Sebastian van Damme
Geveldetail
Copyright: Sebastian van Damme
Uniforme en transparante uitstraling De Walvis
Copyright: Sebastian van Damme
Transformatie
Copyright: KAAN Architecten
Situatie tekening
Copyright: KAAN Architecten
Niveau 00
Copyright: KAAN Architecten
Niveau 02
Copyright: KAAN Architecten
Sectie A-A
Copyright: KAAN Architecten
De Walvis
29 juni 2021
0
0
0
0
Op het Bickerseiland in historisch Amsterdam is het kantoorgebouw De Walvis door KAAN Architecten op de betonnen draagstructuur na geheel vernieuwd. Met het oog op toekomstige huurders uit de sfeer van reclame, media en tech-sector vroeg opdrachtgever de Maarsen Groep om een “hippe en industriële uitstraling” die mensen wow zou laten zeggen. Met trefzekere ingrepen heeft het gebouw een welsprekende sculpturale vorm gekregen.
De Walvis is een gebouw met een verleden. Als een uiting van cityvorming werd het in eerste helft van de jongste jaren 60 ondanks protesten van bewoners aan de buurt opgedrongen. Projectontwikkelaar F.H. Gaus verkondigde dat het Bickerseiland een klein Manhattan moest worden. Uiteindelijk vond hier het begin van de omslag in het gemeentelijk beleid plaats, van cityvorming naar bouwen voor de buurt. Door de nieuwe architectonische verschijningsvorm is de indringer van destijds een meer vriendelijke buurman geworden.
Het gebouw met circa 10.000 m2 bruto vloeroppervlak kon gelden als een typisch voorbeeld van rationele kantoorbouw uit de jaren 50 en 60. Het is ontworpen door architect W.F. Lugthart, vooral bekend van het Diaconessenziekenhuis in Eindhoven, het eerste ziekenhuis dat als een hoog schijfgebouw is uitgevoerd. De Walvis, vernoemd naar een historische scheepswerf in de buurt werd in de gelaagde omgeving door de bewoners van de westelijke eilanden niet als een architectonische verrijking gezien, eerder als bedreigend voor hun situatie..
Geïnspireerd door het werk van de beeldend kunstenaar Donald Judd en ontleend aan eerdere gebouwen van KAAN Architecten zijn de horizontale strepen van de nieuwe De Walvis optisch los van elkaar gemaakt, ook al zijn binnen hier en daar in de vloeren sparingen aangebracht voor het koppelen van verdiepingen, mocht daar behoefte aan bestaan. De vloeren steken rondom het vrijwel vierkante gebouw bijna een meter uit, massief ogende donkerkleurige banden van wat in feite lichte, holle metalen constructies zijn.
Het effect van zwevende bouwlagen wordt geoptimaliseerd door de terug liggende stroken driedubbel glas voorlangs de verdiepingen, ramen van vloer tot plafond met dunne nagenoeg onzichtbare verticale sponningen. Om het niet al te fragiel te laten lijken zijn in een strak ritme in de ramen glazen patrijspoorten geplaatst, van binnen gezien op ooghoogte, met een klik te openen. Deze ronde ramen zijn op te vatten als een verwijzing naar het maritieme verleden van het gebied, maar eerder toch herinneren ze aan de vroegere tuimelramen van De Walvis.
De draagstructuur van de oude De Walvis dicteerde een verdieping hoogte van nauwelijks 3 meter bruto, waardoor het noodzakelijk bleek alle techniek op de verdiepingen in het zicht te houden. Door het maximaal vrijhouden van de verdiepinghoogte is het gebouw luchtiger dan vroeger het geval was, waar de grote ramen, het zicht op de omgeving en het invallende daglicht aan meewerken. Dat is vooral het geval als binnen de lichten aan zijn. Licht, ruimte en zicht, daar was het om begonnen, naast helderheid en een welsprekend voorkomen.
Andere ingrijpende beslissingen die een ruimtelijke werking hebben zijn het rondom terug leggen van de rijk met marmer beklede ontvangstverdieping beneden, waardoor het gebouw los van de grond lijkt te komen en het definitief achterwege laten van een zware daklijst die De Walvis naar beneden drukte en daarmee een plomp aanzien gaf..
In de directe omgeving is De Walvis nog steeds een groot gebouw, ook al zorgt de dicht opeen gepakte hoog opklimmende woningbouw aan de overkant van het Westerdok voor een relativering. KAAN Architecten heeft tekening in het kantoorgebouw gebracht. Gedragen door de kolommen die voor het grootste deel binnen buiten zicht staan zijn de naar buiten uitstekende vloeren van het gebouw het meest sprekend. Deze horizontale strepen zijn de ziel van het gebouw die tot spreken is gebracht..
Met de vernieuwing van het gebouw is het predicaat BREEAM Excellent verworven, de uitkomst van het internationaal geldige puntensysteem dat aangeeft hoe duurzaam een bouwwerk is en hoe weinig milieu belastend.
Locatie
Trefwoorden
w.f. lugthart
kaan architecten
bickerseiland
breeam
kantoor
amsterdam
renovatie
Architectenweb Awards 2021
Kantoorgebouw van het Jaar
Nominatie
Bekijk alle genomineerden
KAAN Architecten
Neem contact op
Projectdata
Staat van realisatie
Voltooid
Start ontwerpproces
2017
Start bouw
2019
Oplevering
2020
Ingebruikname
2020
Plaats
Amsterdam
Bruto m
2
10400
Meewerkende partijen
Architect
KAAN Architecten
Projectarchitect
Kees Kaan, Vincent Panhuysen, Dikkie Scipio
Ontwerpteam
Rita Alessio, Andreas Alevras, Sebastiaan Buitenhuis, Timo Cardol, Alice Colombo, Paolo Faleschini, Michael Geensen, Joost Harteveld, Nicki van Loon, Hana Mohar, Jennifer Nam, Laura Ospina, Katarzyna Seweryn, Christian Sluijmer, Joeri Spijkers, Aldo Trim, Ziwei Zhu
Opdrachtgever
Maarsen Groep
Aannemer
Dura Vermeer Renovatie Midden West
Constructeur
Pieters bouwtechniek
Adviseurs installaties E & W
Huygen Installatie adviseurs
Fotograaf
Dominique Panhuysen, Sebastian van Damme
Landschapsarchitect
KAAN Architecten
Adviseur bouwfysica
DGMR
Adviseur installaties E
Van den Pol elektrotechniek
Adviseur installaties W
Klimaatservice Holland
Adviseur bouwkosten
Skaal
Adviseur akoestiek
DGMR
Adviseur brandveiligheid
DGMR
Adviseur
BREEAM adviseur: DGMR, Duuzaamheidsadviseur: Laneco
Directievoering
Aronsohn raadgevende ingenieurs
Leveranciers
Overig
Afbouw - De Weert's, Roostergevels - Jazo, Wurks, ASONA BENELUX BV, Sloopwerk - Beelen, Plooijer Zaandam bv, Otis, Liften - OTIS, Stalen kozijnen - Plooijer, Dominique Panhuysen, Vliesgevel - Aluverre,
dormakaba Nederland B.V.
, Lindner Nederland B.V., Tegelwerk - Mosa / TGLS, Aanlijnbeveiliging - Allrisk, Computervloer - Wurks / Lindner, Tourniquet - Dormakaba, Natuursteen - Kolen, Koninklijke Mosa, E-installatie - Van den Pol, W-installatie - Klimaatservice, Trappen - Eestairs / Stairway,
EeStairs | Design trappen - Balustrade - Ontwerp en constructie
, Stairway trappen, Betonwerk - Stekenenburg,
Struyk Verwo Infra
, Staalconstructie - Benststaal, Aluverre Gevelbouw B.V., Sebastian van Damme, Houten kozijnen - BPZ, Akoestisch spuitwerk - Asona, Kolen Natuursteen, Dakbedekking / Groendak - Boko,
VelopA
,
Aldowa gevelbekleding en plaatwerk
Schüco Vliesgevelsysteem FWS50
Schüco Nederland BV
Stel jezelf kort voor! Dan weet het betreffende bedrijf wie hun brochure gedownload heeft.
Wil je niet bij elke download jouw gegevens in hoeven voeren?
Klik dan hier om in te loggen
. Heb je nog geen account?
Maak dan hier een gratis account aan
.
Voornaam
Achternaam
E-mailadres
Downloaden
Wanneer je brochures downloadt op Architectenweb.nl worden relevante gegevens van jou – zoals jouw naam en e-mailadres – met het betreffende bedrijf gedeeld. Meer hierover lees je in ons
privacybeleid
.
Wanneer je brochures downloadt op Architectenweb.nl worden relevante gegevens van jou – zoals jouw naam en e-mailadres – met het betreffende bedrijf gedeeld. Meer hierover lees je in ons
privacybeleid
.
Frank Allart Schuifdeurtrekringen
Brochure
Stel jezelf kort voor! Dan weet het betreffende bedrijf wie hun model gedownload heeft.
Wil je niet bij elke download jouw gegevens in hoeven voeren?
Klik dan hier om in te loggen
. Heb je nog geen account?
Maak dan hier een gratis account aan
.
Voornaam
Achternaam
E-mailadres
Downloaden
Wanneer je modellen downloadt op Architectenweb.nl worden relevante gegevens van jou – zoals jouw naam en e-mailadres – met het betreffende bedrijf gedeeld. Meer hierover lees je in ons
privacybeleid
.
Neem contact op met
KAAN Architecten
Je bent momenteel niet ingelogd. Hierdoor is het alleen mogelijk om meer informatie per e-mail op te vragen. Wil je liever gebeld worden of documentatie per post ontvangen?
Klik dan hier om in te loggen
.
Heb je nog geen account?
Maak dan hier een gratis account aan
.
Voornaam
Achternaam
E-mailadres
Opmerkingen
Bij iedere aanvraag worden relevante gegevens van jou gedeeld met het betreffende bedrijf. Meer hierover lees je in ons
privacybeleid
.
Ja, denk met me mee rond de
materialisering van mijn project
Meer projecten van KAAN Architecten
Museum Paleis Het Loo
KAAN Architecten
Rechtbank Amsterdam
KAAN Architecten
Paviljoen Loenen
KAAN Architecten
CUBE – Onderwijs- en Zelfstudiecentrum
KAAN Architecten
Gerelateerde producten
Schüco Vliesgevelsysteem FWS 50 en 60
Hoge flexibiliteit, aantrekkelijke ontwerpopties en betrouwbare overlappende regel/stijlconstructie
Schüco Nederland BV
Andere Projecten
Verbouwing boerderij
Taanbaas
Camposdreef - Utrecht
Houthandel van Dam
Appartementen en Hospice Egmond aan Zee
Houthandel van Dam
Erfwonen op menselijk maat.
Maas Kristinsson Architecten
Bijzondere trap in Lobith
EeStairs | Design trappen - Balustrade - Ontwerp en constructie
Villa Vaartjes, Almere Oosterwold
NOAHH | Network Oriented Architecture
Brede school De Jutter Vlieland.
Maas Kristinsson Architecten
Zwevende Trappen voor een Koolstofarme School
EeStairs | Design trappen - Balustrade - Ontwerp en constructie
Storedesign 600 m² Van den Bosch, Antwerpen
WSBDESIGN.COM | Interieurbouw
Layers in Lijnden - Gebouw met karakter!
FALK®
Metalura Art Program De Koog
Metalura
Refuga Hasselt (B)
Solarlux Nederland B.V.
Ga naar het projecten-overzicht
Voor een optimale gebruikservaring plaatst Architectenweb functionele cookies. Wat de verschillende cookies precies doen leggen we uit in een
overzicht
. Cookies van social media kun je optioneel
aanzetten
.
Akkoord
Instellingen
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan
Feedback
Feedback
Wij horen graag jouw feedback. Laat je reactie achter en eventueel jouw e-mail adres.
Reactie
Verstuur